H12 les 1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hormonen

12.1 de aanmaak van hormonen

Wat zijn hormonen

Signaalmoleculen, die worden aangemaakt door klieren zonder afvoerbuis, afgegeven aan en getransporteerd via het bloed, die elders in het lichaam, bij een doelwitorgaan een effect hebben

Wat zijn hormonen

Hormonen komen via de bloedsomloop overal in het lichaam maar hebben alleen bij het doelwitorgaan een effect.

Klieren

Hormoonklieren zijn endocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het bloed wordt afgegeven.

Endo=binnen

bv testis, bijnieren, schildklier

Waarom reageren alleen de doelwitorganen?

Klieren

Sommige andere klieren zijn exocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het uitwendige milieu wordt afgegeven (afvoerbuis).

Exo=buiten

bv zweetklieren, traanklieren, maagsapklieren

Gemengde klieren

De alvleesklier en de geslachtsorganen werken zowel endocrien als exocrien.

- Noem de exocriene en endocriene producten van de alvleesklier (je mag de BINAS gebruiken)

Voorbeelden van hormoonklieren

Hypofyse
, hypothalamus, schildklier, bijschildklier, bijnieren,

alvleesklier , eierstokken (ovaria), zaadballen (testes)

Voorbeelden van hormonen

LH, FSH, insuline, glucagon, ADH, renine, aldosteron, oestradiol, progesteron, testosteron

Centrale aansturing van hormonen

Hypothalamus

Zenuwcellen geven neurohormonen af.

Deze komen in de achterkwab van de hypofyse in de bloedbaan.

Hypothalamus

Zenuwcellen geven Releasing 

Hormonen (RH) en Inhibiting 

Hormonen (IH) af.

Deze komen in de hypothalamus in de bloedbaan en komen daarna in de voorkwab van de hypofyse. 

Hypofyse

In de voorkwab van de 

hypofyse wordt de hormoonaanmaak van hormonen gestimuleerd (RH) of geremd (IH). Deze hormonen gaan naar de rest van het lichaam.

Hypofyse

Achterkwab=

Neurohypofyse

Voorkwab=

Adenohypofyse

Hormonen

Sommige stoffen in onze omgeving (eten, drinkwater) lijken chemisch zo sterk op hormonen dat ze bij de doelwitcellen dezelfde reactie oproepen, of de receptoren blokkeren. Dit kan schadelijk zijn voor de gezondheid.

 

voorbeeld: Genisteine uit soja bindt aan de oestradiolreceptor en kan dezelfde reactie oproepen als oestradiol.

Voorbeeld 

+

+

+

BINAS

BINAS 89A Hormonen van de mens

BINAS 89B Werkingsmechanismen van hormonen in cellen

BINAS 89C Hormonen en hun terugkoppeling

12.2

Verschillende typen hormonen

• Steroïdhormonen
  
• Peptidehormonen 
  
• Tyrosinehormonen

Steroïdhormonen

• Gemaakt van cholesterol
  
• Kunnen celmembranen passeren (hydrofoob genoeg)
  
• Receptoreiwit bevindt zich in het grondplasma
  
• Hormoon-receptorcomplex -> DNA -> eiwitsynthese

Peptidehormonen

• Eiwitten (aminozuurketens)
  
• Kunnen celmembranen niet passeren (hydrofiel)
  
• Receptoreiwit bevindt zich op het celmembraan
  
• Binding van het hormoon activeert een second messenger (G eiwit -> cascade) die kunnen een enzym activeren of een gen.
  

Tyrosinehormonen

• Gemaakt van aminozuur tyrosine (hydrofoob)
• Sommigen gedragen zich als eiwithormonen (adrenaline)
  
• Sommigen gedragen zich als steroïdhormonen (schildklierhormoon-TSH)