4.2: Duitsland wordt een republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H4: Nooit Meer

4.2: Duitsland wordt een republiek

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoelen

1. Je kunt het ontstaan van de Weimarrepubliek uitleggen.

2. Je kunt verschillende bepalingen uit het Verdrag van Versailles noemen en uitleggen.

3. Je kunt uitleggen waarom het Dawesplan en het Verdrag van Locarno leidden tot economische en politieke verbeteringen in Duitsland.

Een wankelende republiek

Duitsland had de Eerste Wereldoorlog verloren. Keizer Wilhelm II vluchtte naar Nederland. Duitlsand veranderde van een keizerrijk naar een democratie. 

In Duitsland probeerden sociaaldemocratische en liberale partijen tot een nieuw bestuur te komen. Andere partijen waren het hier niet mee eens, waardoor er vanaf 1918 regelmatig rellen en opstanden waren. 

In Berlijn probeerden communisten, die zichzelf Spartakisten noemden, de macht te grijpen. Deze staatsgreep werd met geweld neergeslagen. 

Dolkstootlegende

Veel nationalisten en oud-militairen voelden zich vernederd door het verlies van WOI. Zij wisten niet dat de Duitse legerleiding zelf de wapenstilstand wilde sluiten. 

Zo ontstond de Dolkstootlegende. Dit verzonnen verhaal stelde dat de communistische en democratische partijen stiekem de wapenstilstand hadden geregeld om zelf de macht te kunnen nemen.  

In Berlijn werd het zo onrustig dat de vergaderingen over een nieuwe grondwet werden verplaatst naar de stad Weimar. Hierom noem je Duitsland tot 1933 de Weimarrepubliek. 

 

Verdrag? Dictaat!

De nieuwe Duitse regering werd gedwongen om het Verdrag van Versailles te ondertekenen. Hierin stond het volgende: 

• Duitsland moest grondgebied (Elzas-Lotharingen) afstaan;
• Duitsland moest al haar koloniën afstaan;
• Duitsland moest 132 miljard goudmark aan herstelbetalingen vergoeden;
• Het leger mocht niet groter dan 100.000 soldaten
• In het grensgebied met Frankrijk mochten geen soldaten meer verblijven;
• Duitsland kreeg alle schuld. 

Na de Eerste Wereldoorlog verloren veel Duitse burgers het vertrouwen in hun regering. Kies de antwoorden die uitleggen hoe dat komt.

1. De regering had het voor Duitsland vernederende Verdrag van Versailles getekend. Veel Duitse burgers waren daar kwaad om.
2. De regering legde de bevolking erg strenge wetten op. Toen Duitsland nog een keizer had, had de bevolking veel meer vrijheid.
3. De regering had de Republiek van Weimar veroverd. Dat was volgens veel Duitsers onverstandig, omdat het waarschijnlijk tot wraak van de geallieerden zou leiden.
4. De regering nam weinig effectieve maatregelen tegen de economische crisis.

De economie stort in

De Duitse economie kon de herstelbetalingen vanaf 1923 niet meer betalen. Hierop bezette het Franse leger het Ruhrgebied, waar allerlei fabrieken werden geplunderd om toch geld van Duitsland te krijgen. 

Hierdoor kwamen de fabrieksarbeiders in opstand. De Duitse regering besloot om de lonen uit te betalen door meer bankbiljetten te laten drukken. Dit had echter als gevolg dat het geld minder waard werd (inflatie). De economische ellende was niet meer te overzien voor de Duitse regering.

Hiernaast zie je de prijs van één brood in Duitse Marken (= Duitse munt).
In de bron is een ontwikkeling in Duitsland in het jaar 1923 te herkennen.
Hoe wordt de ontwikkeling genoemd die te herkennen is in de bron?

Een vrouw laat haar kachel branden op papiergeld. Waar en wanneer is deze foto gemaakt?

1. in de Verenigde Staten, kort na de beurskrach van 1929
2. in Duitsland, tussen 1921 en 1924, toen de inflatie extreem hoog was
3. in Italië, kort nadat Mussolini aan de macht kwam.
4. in de Republiek van Weimar, direct nadat de keizer naar Nederland was gevlucht

Een nieuwe partij

In München sloot generaal Ludendorff zich aan bij een nieuwe, kleine politieke partij. 

De leider van deze partij, Adolf Hitler, pleegde in november 1923 een staatsgreep. Hitler werd hiervoor gearresteerd en in de gevangenis gezet. 

Terwijl Hitler in de gevangenis zat, schreef Hitler vervolgens het boek Mein Kampf, waarin Hitler zijn visie op een nieuwe toekomst voor Duitsland voorstelde.

Even gaat het beter

Onder Gustav Stresemann ging het langzaam beter. Er kwam een akkoord met Frankrijk om de soldaten uit het Ruhrgebied weg te halen en het oude geld werd vernietigd. 

De Verenigde Staten hielpen Duitsland via het Dawesplan, zodat de herstelbetalingen weer konden beginnen. 

Ondertussen werd generaal Von Hindenburg benoemd tot president van de Duitse Republiek. In het Verdrag van Locarno werden de grenzen van Versailles bevestigd. 

Uit een Amerikaanse krant (1924):

"De voorbereidingen voor het herstelprogramma zijn vandaag afgerond.

Duitsland krijgt een lening van 800 miljoen mark. Daarmee kan Duitsland zijn economie herstellen en weer aan zijn verplichtingen voldoen".

In de bron wordt gesproken over een herstelprogramma.

Maak de zin af: 'Dit herstelprogramma staat ook wel bekend onder de naam het ..........' 

Bekijk het schema van het Dawesplan (1924). Sleep 3 landen naar de juiste plek.

Er blijven ook drie landen over.

Duitsland

Frankrijk 

Nederland

Sovjet-Unie

Turkije

Verenigde Staten

Hiernaast zie je de Amerikaan Charles Dawes.

Welke uitspraak is WEL een direct gevolg van het Dawesplan?

1. Duitsland leent geld van de Verenigde Staten om de economie op gang te helpen.
2. Duitsland mag geen lid van de Volkenbond worden.
3. Duitsland wordt opgedeeld in vier bezettingszones.
4. Duitsland zet de herstelbetalingen stop om de economie op gang te helpen.

Leerdoelen-evaluatie

1. Je kunt het ontstaan van de Weimarrepubliek uitleggen.

2. Je kunt verschillende bepalingen uit het Verdrag van Versailles noemen en uitleggen.

3. Je kunt uitleggen waarom het Dawesplan en het Verdrag van Locarno leidden tot economische en politieke verbeteringen in Duitsland.

Werktijd

Havo

VWO

Klaar? 

Maak 4.2: Duitsland wordt een republiek

Opdr. 1a - 11

Maak 4.2: Duitsland wordt een republiek

Opdr. 1a - 8

Nakijken via Tijd voor GS.