§ 1 ZD-persoonsvorm en zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?

Oftewel, wat is het doel van deze les?

Na deze les weet je hoe je getal( ev+ mv) en tijd ( tt + vt) van werkwoorden kunt herkennen, kun je de persoonsvorm in een zin vinden en de zinnen verdelen in zinsdelen

Bekijk de volgende zinnen:

De wandelaar / kan / in het bos / reeën / zien.

De vogelaars / konden / in het bos / een specht / horen.

In zin 1 geeft kan aan dat de zin in het enkelvoud staat en dat er sprake is van de tegenwoordige tijd. 

In zin 2 geeft konden meervoud aan en verleden tijd. 

De werkwoorden kan en konden noemen we persoonsvormen. 

De persoonsvorm (pv) van een zin geeft het getal aan (enkelvoud of meervoud) en de tijd (tegenwoordige tijd of verleden tijd).

Let op: zien (zin 1) en horen (zin 2) zijn wel werkwoorden, maar geen persoonsvormen.

Zo vind je de persoonsvorm

Bekijk de zin:

 Gio wil op zaterdag geen huiswerk maken.

Er zijn drie manieren om te bepalen welk werkwoord de persoonsvorm is.

De vraagproef – Maak van de zin een ja/nee-vraag. Het werkwoord dat vooraan komt te staan, is de persoonsvorm:

– Wil Gio op zaterdag geen huiswerk maken?

De tijdproef – Zet de zin in een andere tijd: maak van de tegenwoordige tijd de verleden tijd of andersom. Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm:

– Gio wilde op zaterdag geen huiswerk maken.

De getalsproef – Verander het getal van de zin: maak van het enkelvoud het meervoud of andersom. Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm:

– Gio en Merel wilden op zaterdag geen huiswerk maken.

Zinnen bestaan uit zinsdelen. Een zinsdeel kan uit één woord bestaan of uit enkele woorden die bij elkaar horen. In zin 1 en 2 hieronder staan streepjes tussen de zinsdelen.

De wandelaar / kan / in het bos / reeën / zien.

De vogelaars / konden / in het bos / een specht / horen.

 Zo vind je de zinsdelen: 

Bekijk de zin: De sneltekenaar kan razendsnel een spotprent maken.

Er zijn twee manieren om te zien welke woorden samen een zinsdeel vormen. 

Probeer welke woorden je samen voor de persoonsvorm kunt zetten. Die woorden zijn samen een zinsdeel. 

Voor de persoonsvorm kan namelijk maar één zinsdeel staan.

Kijk welke woorden altijd in dezelfde volgorde bij elkaar blijven staan als je de woordvolgorde in de zin verandert. 

Die woorden zijn samen een zinsdeel.

Razendsnel / kan / de sneltekenaar / een spotprent / maken.

Een spotprent / kan / de sneltekenaar / razendsnel / maken.

Let op: de werkwoorden kan en maken staan niet bij elkaar, maar ze vormen wel samen één zinsdeel. 

Deze zin bestaat dus uit vier zinsdelen.

apps.noordhoff.nl

Zet streepjes tussen de zinsdelen; dat is handig. 

De pv staat altijd tussen twee streepjes.

De sneltekenaar / kan / razendsnel / een spotprent / maken.

De sneltekenaar / kan / een spotprent / razendsnel / maken.

Gebruik bij de opdrachten de theorie van blz. 204

Maken:

Cursus 5-Grammatica § 1

blz. 205

opdr. 1 t/m 6

Even checken. Wie vertelt mij nog even wat we zojuist hebben gehoord?

Geen vingers, ik geef de beurt aan ..............................................

Aan de slag

H1E- 2022-2023