4V Religie 5

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Secularisering

Secularisering is de beschrijvende term voor de ontwikkeling dat religie minder een rol speelt. Secularisme is de doctrine. 

Privé-sfeer versus publieke sfeer

 

José Casanova

Drie  vormen van secularisering:

1. Ontkerkelijking (dit geldt voornamelijk voor West-Europa)

2. Maatschappelijke differentiatie. 

3. Privatisering van religieus geloof.

Emile Durkheim & Max Weber

• Het ontstaan van secularisering en sociologie vallen samen. 
• D&W: in een moderniserende wereld treedt de rol van religie steeds meer op de achtergrond. 
• De afname van het maatschappelijke belang is het resultaat van ontwikkelingen tussen de 16e en 18e eeuw. 
• D: Er is sprake van anomie: samenhang, zingeving en heiliging van het dagelijks leven verdwijnen. 
• W: onttovering van het alledaagse leven.
• D&W: gematigd modernistisch. Religie is gedoemd te verdwijnen, maar beiden zien in het moderniseringsproces iets waardevols verloren is gegaan. 

Secularisme

• Durkheim en Weber hebben geen gelijk gehad.
• Hun ideeën zijn niet alleen descriptief, maar ook normatief. 
• Secularisme: normatieve opvatting dat religie niet in de publieke sfeer hoort. 
• Liberale positie: religieuze opvattingen en praktijken worden getolereerd zolang ze geen geweld tegen andere individuen en de staat aanmoedigen. 
• Toch zorgt dit ook voor problemen. 

Drie visies op secularisme

1. Een liberale visie (Habermas)

2. Een communitaristische visie (Taylor)

3. Een genealogische visie (Foucault)

Jürgen Habermas 

• Eens met Durkheim en Weber: secularisering is een verlies. We leven in een post-seculiere samenleving.
  
• Religieuze gemeenschappen mogen in het openbaar zijn als ze afzien van geweld, individuele gewetensvrijheid accepteren, de grondwet en het gezag van de wetenschap aanvaarden. 
• Liberale staat dwingt gelovige burgers hun identiteit te splitsen in een publiek en een privé deel. 
• Communicatieve rationaliteit: religieus gefundeerde uitspraken moeten in de openbare ruimte in seculiere taal gezet worden. 

• Hij pleit voor een democratisch verlicht gezond verstand.
• -> hiermee bewaar je gepaste afstand tot religie, maar sluit je je niet af voor diens perspectieven. 

Bezwaren:

• Richt zich te veel op de Europese ontwikkelingen. 
• Overschat het menselijke vermogen tot redelijke oplossingen te komen. 
• Veronderstelt de moderne liberale staat als neutraal. 

Het onderscheid tussen privé en publiek is dus niet altijd duidelijk. 

Drie visies op secularisme

1. Een liberale visie (Habermas)

2. Een communitaristische visie (Taylor)

3. Een genealogische visie (Foucault)

Charles Taylor

• Het secularisme heeft een westerse en christelijke achtergrond. 
• Bepaalde vorm van secularisme is een voorwaarde voor de moderne democratie. 
• 
  
• Drie vormen van secularisme:

1. secularisme funderen op gemeenschappelijke morele overtuigingen.
2. Politieke macht van religie wordt helemaal teruggedrongen. 
3. Overlappende consensus. Rechtvaardigheid krijgt dan vorm in instituten die iedereen een gelijke kans geven.  

De moderne samenleving sluit het beste aan bij de derde vorm. Er is sprake van direct burgerschap -> burgers zijn gelijk aan elkaar en hebben direct toegang tot de politieke besluitvorming. Men leeft in het hier en nu in plaats van voor de toekomst.

Drie visies op secularisme

1. Een liberale visie (Habermas)

2. Een communitaristische visie (Taylor)

3. Een genealogische visie (Foucault)

Michel Foucault

• Neemt niet de liberale democratie als uitgangspunt, maar de genealogie.
• Hoe worden individuen en groepen door kennis- en machtspraktijken gevormd?
• Macht is belangrijk -> macht heeft een vormende invloed op het individu en is overal aanwezig in de samenleving. 
• De moderne rede heeft geen religieuze oorsprong. 
• Religieuze machtspraktijken doordringen het hele sociale systeem. 

Conclusie

Religies: voorlopig zijn dit verzamelingen specifieke overtuigingen over de kosmos en de mens daarin; als ervaringen die hieraan betekenis geven; normen en waarden; praktijken in de samenleving die vormgeven aan deze overtuigingen en ervaringen.