1.5/1.7/1.8 Woorden, spelling en grammatica

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1,2

1.5/1.7/1.8 woorden, grammatica en spelling

Mvr. R. Toprak

Lesdoelen 1.5 woorden 

• 25 nieuwe woorden gebruiken 
• hoe je handig nieuwe woorden leert 
• wat samenstellingen zijn 

Lesdoelen 1.7 grammatica 

• Een zin in zinsdelen verdelen 
• De persoonsvorm benoemen 
• Het onderwerp benoemen

Lesdoelen 1.8 spelling 

Lesdoelen 1.5 woorden 

• 25 nieuwe woorden gebruiken 
• hoe je handig nieuwe woorden leert 
• wat samenstellingen zijn 

Leertekst: samenstelling

een woord dat uit twee of meer aparte woorden bestaat heet een samenstelling. 

Sport + tas = sporttas 

tafel + tennis + tafel = tafeltennistafel 

Om een goede samenstelling te maken, moeten er soms letters bij of af. 

Talent + jacht= talentenjacht  (erbij: -en)

training + broek = trainingsbroek  (erbij: -s)

tekenen + talent = tekentalent (eraf: -en)

Let op het laatste woord van de samenstelling:

• Het is het belangrijkst voor de betekenis 

Sporttas = soort tas (voor de sport) 

Tafeltennistafel= soort tafel ( voor tafeltennis)

• Het bepaalt het lidwoord

Het talen + de jacht = de talentenjacht 

Lesdoelen 1.7 grammatica 

• Een zin in zinsdelen verdelen 
• De persoonsvorm benoemen 
• Het onderwerp benoemen

leertekst: persoonsvorm 

• Elke zin heeft een persoonsvorm. 
• De persoonsvorm (pv) is een vorm van het werkwoord. 
• De pv geeft belangrijke informatie over wat er in een zin gebeurt.
• Je kunt aan de persoonsvorm zien of de zin over vroeger of nu gaat. 

Je herkent de persoonsvorm zo: 

• Het is bijna altijd één woord
• Het is een vorm van een werkwoord 
• Hij staat in het enkelvoud of in het meervoud (dans-dansen) 
• hij staat in de tegenwoordig tijd of in de verleden tijd (dans- danste) 

Leertekst: zin en zinsdelen 

Zinnen kun je verdelen in zinsdelen. Een zinsdeel bestaat uit één woord, of een paar woorden die bij elkaar horen. Een voorbeeld van een zinsdeel is de persoonsvorm of het onderwerp. 

Elk zinsdeel zet je tussen zinsdeelstrepen. 

Ik lees dit boek. -- >     | Ik | lees |dit boek .|

Deze zin bestaat uit drie zinsdelen.

Persoonsvorm

Wat is de pv in de zin:
De leerlingenraad zoekt dit schooljaar nieuwe leden.

Wat is de pv in de zin:
Hoeveel beltegoed heb jij gekregen?

Leertekst: zinsdeelproef 

De pv is een zinsdeel. De andere zinsdelen vind je met de zinsdeelproef. Vóór de pv kan maar één ander zinsdeel staan.

Stappenplan

 Zin en zinsdelen 

 

 

 Een zinsdeel bestaat uit één of een paar woorden.

Bijvoorbeeld:  de persoonsvorm of het onderwerp. 

 

|  Ik  |   lees  |  dit boek.  |

   

Dit zijn 3 zinsdelen.

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?
De jonge held | kreeg | een onderscheiding.

1. juist
2. onjuist

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?
Koala's | eten | geen | vlees.

1. juist
2. onjuist

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?
Over | een paar jaar | heeft | iedereen | een smartwatch.

1. juist
2. onjuist

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?
Ons team | won | gisteren | een belangrijke sportprijs.

1. juist
2. onjuist

leertekst: onderwerp 

Het onderwerp (o) geeft aan wie of wat iets doet. We zeggen ook wel: het is de hoofdrolspeler van de zin. 

Het onderwerp en de persoonsvorm horen bij elkaar, want: 

• ze staan meestal naast elkaar; 

De keeper rende richting de bal. Daarna rende hij snel terug naar zijn doel. 

• als de pv enkelvoud is, is het onderwerp ook enkelvoud. 

Dave schopte de bal naar Jamie. 

• Als de pv meervoud is, is het onderwerp ook meervoud.

Dave en Jamie maakten samen een doelpunt. 

0

Wat is het ow in de zin:
De winnaar van de Postcode Loterij kocht direct een Ferrari.

Wat is het ow in de zin:
De treinreizigers strandden op het station in Breda.

Wat is het ow in de zin:
Zwartbuikhamsters komen in Frankrijk niet meer voor.

Wat is het ow in de zin:
Vorig seizoen heb ik een paar voetbalschoenen versleten.

Lesdoelen 1.8 spelling 

In deze paragraaf leer je:

• Wanneer je leestekens gebruik;
• Hoe je de tegenwoordige tijd van werkwoorden schrijft;
• 10 dicteewoorden.

Leestekens

Leestekens zorgen ervoor dat zinnen en teksten makkelijker te lezen zijn. Daarom is het belangrijk dat je leestekens herkent en gebruikt.

 

• Aan het eind van een gewone zin gebruik je een punt.

We beginnen vandaag met de kookles.

• Aan het eind van een vraagzin gebruik je een vraagteken.

Heeft iedereen de uitleg begrepen?

• Na een uitroep kun je een uitroepteken gebruiken.

Doe voorzichtig met dat scherpe mes!

Punt

De punt geeft het 

einde van de zin aan. 

'Het meisje eet een appel.'

Omdat er een punt staat, 

weet je dat de zin niet verder gaat.

Vraagteken

Soms eindigt een zin 

met een vraagteken.

Dan is de zin een vraag.

Kijk maar:

'Ga jij naar de les?'

Uitroepteken

Soms eindigt een zin op 

een uitroepteken ( ! ).

Dan is het een uitroep of bevel.

Luister maar:

'Doe je huiswerk!'

Leertekst: Tegenwoordige tijd van werkwoorden

De persoonsvorm tegenwoordige tijd enkelvoud (pv-tt-ev) heeft twee vormen.

1. De stam
   
2. stam + -t

1. De stam

1 De stam maak je door van het hele werkwoord (infinitief) -en af te halen. Vaak is de ik-vorm hetzelfde als de stam:

werken – werk – ik werk;

fietsen – fiets – ik fiets;

typen – type – ik typ.

Soms moet je de stam een beetje veranderen om er de ik-vorm van te maken:

lopen – lop – ik loop;

verhuizen – verhuiz – ik verhuis;

spellen – spell – ik spel.

1 De stam gebruik je:

• bij ik: Ik loop. Ik vind een euro op straat.

• bij je of jij achter de persoonsvorm: Verhuis jij? Kom je?

• bij de gebiedende wijs: Ren! Pas op!

2. stam+t

2 Stam+ -t gebruik je:

- bij je of jij voor de persoonsvorm: Je loopt. Jij wordt kampioen!

- bij hij, zij of het: Hij bonst. Mijn moeder ziet alles. Het wordt vroeg donker.

De persoonsvorm tegenwoordige tijd meervoud (pv-tt-mv) is hetzelfde als het hele werkwoord (infinitief):

lopen – wij lopen;

verhuizen – jullie verhuizen;

rennen – de spelers rennen.