5.2 Licht en kleur, IR en UV

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo k, mavo
• Leerjaar 2

Ho. 5.2
Licht en kleur en IR en UV

Wat je vandaag gaat leren:

• Uit welke kleuren wit licht bestaat
• Waarom wij kleuren zien
• Wat er met kleur gebeurt als je er gekleurd licht op laat vallen
• Welke "kleuren" kunnen wij niet zien
• Wat merken wij van IR en UV
• Hoe gebruiken wij IR en UV

Wit licht en het spectrum

Zonlicht is wit

Bevat alle kleuren

Dit kan een prisma laten zien

Alle kleuren in het witte licht noem je het spectrum

Kleuren zien

• Kleuren van het licht worden door een voorwerp geabsorbeerd
• Voorwerpen absorberen alles behalve eigen kleur
• Wit absorbeert niets en weerkaatst alles
• Zwart absorbeert alle kleuren. 
• De straling van de kleuren worden omgezet in warmte, daarom is het altijd warmer als je zwarte kleding aan hebt

In de vorige paragraaf hebben we gezien hoe wij kleuren kunnen zien. 

Verschillende soorten lampen

• Lampen bevatten verschillende soorten licht
• TL lamp meer groen en violet
• Gloeilamp meer rood dan zonlicht
• Straatlantaarns gebruiken natriumlampen (tegenwoordig vaak LED)
• Natriumlamp geeft geel licht  (veel licht , niet goed om kleur te kunnen zien)

Halogeen-, TL- en natriumlamp

Hoe noem je alle kleuren van de regenboog samen?

1. Praxis
2. Spektakel
3. Prisma
4. Spectrum

Iemand draagt een rode trui. Welk kleur wordt het meeste weerkaatst?

1. Geel
2. Rood
3. Groen
4. Violet

Een zwarte trui wordt erg warm in de zon, dit komt omdat zwart beter isoleert

1. Juist
2. Onjuist

Waardoor komt het wel dat zwart warmer wordt in het zonlicht?

1. Het absorbeert alle kleuren
2. Het weerkaatst alle kleuren

Iemand loopt in een paarse trui onder geel licht. Welke kleur lijkt de trui te hebben?

1. Paars
2. Geel
3. Rood
4. Zwart

Maar er is meer dan dat wij kunnen zien

Je ogen zijn gevoelig voor licht. 

 Maar er zijn ook soorten straling waarvoor je ogen niet gevoelig zijn, zoals infrarood (IR)  en ultraviolet (UV).

Infrarode straling (IR)

Infrarood (IR)  is een soort straling die wij niet kunnen zien maar die wij wel kunnen voelen als warmte.

Alles zendt IR (warmte) uit. Mensen en dieren maar ook voorwerpen.

Als je jou hand dichtbij een hete radiator houdt dan

voel de IR-straling ("warmte straling").
als je jouw hand verder weg houdt dan voel je het niet
meer

Toepassingen van infrarode straling

Is de bewering juist of onjuist?
Mensen kunnen ir-straling zien.

1. juist
2. onjuist

In welk apparaat wordt ir-straling toegepast?

1. afstandsbediening
2. zonnebank
3. natriumlamp
4. röntgen

Ultraviolette straling = een ioniserende straling

De zon straalt licht uit dat wij kunnen zien. Ook straalt de zon warmte uit dat wij kunnen voelen Maar er is nog een straling die de zon uitzendt en dat is Uv-straling.     Hoe merk je dat? 

Als je in de zon ligt dan zorgt de UV-straling er voor dat je huid extra kleurstof aan te maken: je wordt bruin. Dit doet je huid om zich te beschermen tegen de zon Daardoor kan je langer in de zon blijven liggen. Maar je te lang in de zon blijft liggen dan zorgt de Uv-straling ervoor dat je verbrand. 

Ultraviolet (UV)

• Teveel UV zonnebrand: je huid          wordt rood en pijnlijk
• Gezondheidsrisico’s, teveel UV,            grotere kans op kanker
• Daarvoor is zonnebrandcrème          belangrijk met een juiste
    UV-factor

Waar zit
IR en UV ?

UV is een straling die mensen niet kunnen zien 

Ultraviolet zit in het spectrum voorbij de kleur violet 

Toepassingen UV

Met een UV-lamp kunnen we controleren of geld echt is doordat er figuren zichtbaar worden die we met normaal licht niet kunnen zien

Te veel ultraviolette straling is niet gezond voor mensen.
Welk gevolg kan te veel ultraviolette straling voor je lichaam hebben?

1. je hebt een vergrote kans op eczeem
2. je hebt een vergrote kans op huidkanker
3. je hebt een vergrote kans op longkanker
4. je hebt een vergrote kans op een zonnesteek

Een zonnebank zendt uv-licht uit.
Naast welke kleur licht in het spectrum ligt uv-straling?

1. blauw
2. oranje
3. rood
4. violet

Warmtebeeld = thermogram

Te veel ultraviolette straling is niet gezond voor mensen.
Welk gevolg kan te veel ultraviolette straling voor je huidcellen hebben?

1. je huidcellen kunnen afsterven
2. je huidcellen kunnen beschadigd raken
3. je huidcellen kunnen uit drogen

Uv-lampen

Er zijn lampen die vooral ultraviolette straling uitzenden. Denk bijvoorbeeld aan de uv-lampen in zonnebanken en de blacklights in discotheken. Behalve ultraviolette straling geven deze lampen ook een beetje violet licht. Aan dit violette licht kun je uv-lampen en blacklights herkennen. 

 

In het spectrum van een uv-lamp vind je ultraviolette straling links van het violet. Dat kun je aantonen met een fluorescerende stof. Zo’n stof gaat zelf licht geven als er ultraviolette straling op valt.