Theorie leesvaardigheid H1 t/m H5 (Neïm)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Alle theorie LEZEN klas 1

Datgene waar de tekst over gaat in één of een paar woorden.

H1 Onderwerp van de tekst

Je bekijkt:

de titel, de tussenkopjes, illustraties, anders gedrukte woorden en je leest de eerste alinea

Oriënterend lezen -> hiermee vind je het onderwerp

Wie heeft het artikel geschreven? Waar is het artikel geplaatst? Wanneer is het artikel geschreven? -> Vraag je af: Is het actueel?

De bron

Inleiding

Middenstuk (kern)

Slot

 H2 Indeling tekst

• Je leest de eerste en laatste zin van elke alinea.
• Je kunt nu de deelonderwerpen bepalen.

Globaal lezen

• Soms bestaat een deelonderwerp uit één alinea. Soms gaan meer alinea's over hetzelfde deelonderwerp. Vaak zet de schrijver dan een tussenkopje boven die alinea's.

Tussenkopjes

 In het middenstuk worden de verschillende kanten (aspecten, delen, kanten) van het onderwerp uitgewerkt.

onderwerp van een tekst:                            honden

deelonderwerpen:                                       verzorging

                                                                    voordelen

                                                                    geschikt voor gezinnen

Deelonderwerpen

Wat is het deelonderwerp alinea 2?

Wat is het deelonderwerp van alinea 2?

1. artiestennaam
2. bedriegers
3. onveilig
4. praktisch

Wat is het deelonderwerp
van alinea 4?

1. hordes bewonderaars
2. artiestennaam
3. praktisch
4. onveilig

In de inleiding wordt duidelijk gemaakt waar de tekst over gaat. Vaak gebeurt dat met:

- een voorbeeld, een (grappig) verhaaltje (anekdote) of

een bijzondere situatie.

Daarmee wordt de lezer nieuwsgierig naar de rest van de tekst.

LET OP: ontbreekt vaak bij informatieve teksten

H3 Inleiding

• een conclusie 
• een korte samenvatting
• er wordt naar de toekomst gekeken 
• er wordt aangesloten bij de inleiding, zodat het verhaal mooi ‘rond’ is.
  LET OP: Ontbreekt vaak bij nieuwsberichten en informatieve teksten

Slot

• Hoofdgedachte: is één volledige zin, die samenvat wat in de tekst over het onderwerp gezegd wordt.
  
• Je vindt de hoofdgedachte vaak in de inleiding of het slot.
  
• Soms moet je die zelf formuleren.

Hoofdgedachte

• Om de hoofdgedachte van de tekst te bepalen, moet je de tekst precies lezen.
  
• Je leest de tekst van het begin tot het eind heel nauwkeurig.

Precies lezen

Lees deze inleiding en beantwoord op de volgende pagina een vraag over de manier waarop het onderwerp wordt geïntroduceerd:

Op welke manier introduceert de schrijver het onderwerp bij tekst: Gamen slecht voor jongeren? Echt niet!

1. Voorbeeld
2. Anekdote (verhaaltje)
3. Bijzondere situatie schetsen

Hoe noem je het als de tekst over gamen zo wordt afgesloten?:
Dus gamen is helemaal niet zo slecht voor je.

1. Conclusie
2. Belangrijkste uit de tekst herhalen (samenvatting)
3. Naar de toekomst kijken

Hoe noem je het als de tekst over gamen zo zou eindigen?: Hopelijk blijven wetenschappers de gamers volgen, zodat er meer duidelijk wordt over het verband tussen gamen en gezondheid.

1. Conclusie
2. Belangrijkste uit de tekst herhalen (samenvatting)
3. Naar de toekomst kijken

H4 

Chronologisch verband

De gebeurtenissen worden in de juiste tijdsvolgorde verteld 

 

 

Signaalwoorden

Vroeger, later, nu, eerst, daarna, toen, vervolgens, voordat, nadat, tenslotte, in 1980..

We begonnen met een handjevol mensen. Daarna meldden zich een aantal vrijwilligers. Nu is ons gebouw al te klein

Tegenstellend verband

Er wordt iets gezegd en daarna wordt het tegenovergestelde beweerd.   

 

Signaalwoorden

maar, daarentegen, echter, integendeel, enerzijds … anderzijds, daar staat tegenover

Evert is een ontzettend avontuurlijke vent. Zijn vriend daarentegen is een enorme huismus die er geen behoefte aan heeft bijzondere dingen te beleven.

Opsommend verband

Na een uitspraak of bewering worden verschillende dingen achter elkaar opgenoemd.    

 

Signaalwoorden

ook, verder, bovendien, nog, daarnaast, niet alleen … maar ook, ten eerste … ten tweede

Mijn vrije tijd gebruik ik voor leuke dingen. In de eerste plaats sport ik graag. Verder houd ik van televisiekijken. Ook vind ik het heerlijk om een spannend boek te lezen.

Toelichtend verband

Iemand doet een uitspraak en legt die uit of licht die toe. Vaak gebruikt hij bij de uitleg of de toelichting een voorbeeld. 

Signaalwoorden

dat wil zeggen, zo, met andere woorden, bijvoorbeeld, ter toelichting, neem nou, denk aan, zoals.

Het lijkt me niet verstandig die cd nieuw te kopen. Je zou bijvoorbeeld eens op Marktplaats kunnen kijken, waar veel cd’s voor lage prijzen worden aangeboden.

Bij welke tekstverband hoort het signaalwoord 'maar'?

1. opsommend verband
2. toelichtend verband
3. tegenstellend verband
4. chronologisch verband

Bij welk tekstverband hoort het signaalwoord 'zoals'?

1. chronologisch verband
2. toelichtend verband
3. opsommend verband
4. tegenstellend verband

Welk tekstverband zie je in deze zin: Eerst ga ik de vaat doen, daarna lekker Netflixen.

1. chronologisch verband
2. toelichtend verband
3. opsommend verband
4. tegenstellend verband

Welk tekstverband zie je in deze zin: Ten eerste moet je goed leren, ook moet je blijven herhalen en je moet veel oefenen om klaar te zijn voor de toets.

1. chronologisch verband
2. toelichtend verband
3. opsommend verband
4. tegenstellend verband

H5 Tekstdoelen

Tekstdoelen

Informeren	De schrijver wil dat je iets te weten komt	studieboek, nieuwsbericht, instructie
overtuigen	De schrijver wil dat je zijn mening overneemt	betoog, column (soms), ingezonden brief
amuseren	De schrijver wil je vermaken	strip, rap, lied, column (soms)
activeren	De schrijver wil dat je iets doet of juist laat	uitnodiging, reclame, advertentie

Welk doel heeft de schrijver van jouw
studieboek Nieuw Nederlands?

1. Informeren
2. Amuseren
3. Overtuigen
4. Activeren

Welk doel heeft de schrijver met een
uitnodiging voor een feest?

1. Informeren
2. Amuseren
3. Overtuigen
4. Activeren

Welk doel heeft de schrijver met een
Avengers-strip?

1. Informeren
2. Amuseren
3. Overtuigen
4. Activeren

Welk doel heeft de schrijver met een
Ingezonden brief?

1. Informeren
2. Amuseren
3. Overtuigen
4. Activeren