6.4 beinvloeden van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

• Aangeboren of aangeleerd
  
• Sleutelprikkel en supranormale prikkel
  
• Leerprocessen

- leerdoelen:

• Je kunt verklaren dat gedrag deels erfelijk is bepaald.
  
• Je kunt leerprocessen herkennen en de functie daarvan uitleggen.

planning:

1. terugblik
2. veel filmpjes!!
   
3. huiswerk 43 t/m 56

Aangeboren of aangeleerd

Sleutelprikkel en supranormale prikkel

Leerprocessen

• gewenning
  
• inpreting
  
• imitatie
  
• conditionering
  
• inzicht

Sleutelprikkels en supranormale prikkels

Gedragsonderzoek heeft opgeleverd dat bepaalde prikkels altijd bepaald gedrag opwekken. Zo'n prikkel wordt een sleutelprikkel genoemd. 

De motivatie voor bepaald gedrag is bij die specifieke prikkel hoger dan bij een prikkel die een bepaald kenmerk mist. 

Voor kuikens van meeuwen bijvoorbeeld is een rode vlek op een snavel een sleutelprikkel.

Supranormale prikkel

Bij supranormale prikkels wordt met behulp van een kunstmatige prikkel ditzelfde gedrag versterkt opgeroepen. Deze prikkel is dus effectiever dan de normale sleutelprikkel, zoals te zien is in het volgende filmpje.

Voorbeeld sleutel- en supranormale prikkel

leerdoelen:

• Je kunt verklaren dat gedrag deels erfelijk is bepaald.
  
• Je kunt leerprocessen herkennen en de functie daarvan uitleggen.

planning:

1. terugblik
2. veel filmpjes!!
   
3. huiswerk 43 t/m 56

Aangeboren of aangeleerd

Sleutelprikkel en supranormale prikkel

Leerprocessen

• gewenning
  
• inpreting
  
• imitatie
  
• conditionering
  
• inzicht

verwerken

maak opdr 43 t/m 56

Gedrag

Respons op een prikkel

is een

is een

soorten prikkels

is

alles wat een mens

of                       doet

Signaal

Sleutelprikkel

Supernormale

prikkel

is een

Reactie van een

of een klier

vertonen geen gedrag

dus

invloed uit de omgeving of vanuit het

bevat info voor

roept altijd hetzelfde

                       op

een sleutelprikkel met

vaker / meer

...

...

...

...

...

...

...

spier

gedrag

soortgenoten

planten

lichaam

respons

dier

En bij de mensen?

bekijk nog even de volgende video...

Factoren die een rol spelen bij gedrag

Goedemorgen

Vandaag:

- Terugblik 4.1 + afmaken

- Uitleg 4.2 

-  Zelf aan de slag.

erfelijk of aangeleerd

californische muis

- heel agressief

- veel broedzorg

witvoetmuis

- minder agressief

- weinig broedzorg

erfelijk of aangeleerd

	minder	geen verschil	minder
	geen verschil	meer	geen verschil

witvoetmuis

opgevoed door 

californische muis

californische muis

opgevoed door 

witvoetmuis

agressie vs

indringer

agressie 

neutraal

broedzorg

Wat kun je uit het onderzoek concluderen?

conclusies onderzoek

• agressie en broedzorg zijn allebei beïnvloedbaar door omgeving tijdens ontwikkeling
• hoeveel het gedrag beïnvloed wordt door omgeving verschilt per soort
• meerdere generaties kunnen beïnvloed worden door een ervaring 

sleutelprikkel

supranormale prikkel

De rode kleur in de bek van het koekoeksjong is een ... voor de heggenmus om het koekoeksjong te voeren, zelfs vaker dan zijn eigen jongen.

1. sleutelprikkel
2. impuls
3. prikkel
4. supranormale prikkel

SCHRIJF OP - BLZ 90

sleutelprikkel 

* prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het vormen van gedrag

* door een sleutelprikkel komt erfelijk gedrag tot uiting

supranormale prikkel

* prikkel die een sterkere motivatie en grotere kans op respons opwekt

* deze respons is erfelijk bepaald en is voorspelbaar

SCHRIJF OP - BLZ 88

motivatie

* bereidheid om bepaald gedrag uit te voeren, bepaalt kans op gedrag 

* hoe groter interne en/of externe prikkels, hoe groter motivatie

adequaat gedrag

* vergroot kans op overleven + vergroot fitness (aantal nakomelingen)

* wordt doorgegeven via genen en leren

* frequentie gedrag neemt toe door natuurlijke selectie