5.2 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

5.2 Sociaal gedrag

Welke functie heeft gedrag in de natuur?

Wat is de directe aanleiding voor gedrag?

Wat is een sleutelprikkel?

Wat is een supranormale prikkel?

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij drie vormen beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen wat een territorium is en wat de functie ervan is.
  
• Je kunt uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun territorium kunnen vertonen.
  
• Je kunt voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een rangorde hebben.

Wat is volgens jou 'sociaal gedrag'?

Sociaal gedrag

• Territoriumgedrag: gedrag dat te maken heeft met het afbakenen en verdedigen van een eigen gebied.
• Voortplantingsgedrag: gedrag dat te maken heeft met het vinden van een soortgenoot om mee te paren, de paring en het verzorgen van de jongen.
• Groepsgedrag: gedrag dat een rol speelt bij de taakverdeling binnen groepen dieren en bij het vaststellen van de rangorde.

Welk voordeel heeft de samenwerking van de spreeuwen?

Welk voordeel heeft de samenwerking van de naakte molratten?

Territorium

Een eigen plek met (ruimte voor):

• Voedsel
• Paren
• Nest
• Jongen grootbrengen
• Duidelijkheid (= minder gevechten)

Samenwerken!!

De plaats van het nestteritorium en het voedselterritorium is van invloed op voortplantingssucces...

Territoriumgedrag

Afbakenen: al het gedrag dat te maken heeft met het uitzetten en verdedigen van een territorium

• Zang en geluiden
• Sproeien
• Merktekens
• "Vuile" blikken
• Vechten

Wordt veroorzaakt door inwendige en uitwendige prikkels

Op de grens van een territorium = conflict!

• Aanvalsgedrag: agressief
• Vluchtgedrag
• Dreiggedrag: bepalen wie de sterkste is, zonder te vechten (signalen; tanden laten zien, staart omhoog)
  

Op de grens van een territorium = conflict!

Overspronggedrag: het dier toont gedrag dat niet bij de situatie past (twee even sterke gedragssystemen, bijv. aanvallen en vluchten, waardoor het dier gedrag vertoont dat niet nuttig is. Zoals: veren poetsen, krabben op hoofd)

Op de grens van een territorium = conflict!

Omgericht gedrag: twijfelende dier richt zijn agressie op iets anders dan de soortgenoot

Huiswerk deel 1

Sta je gemiddeld op je eindlijst een 6.5 of hoger

Maken + nakijken opdr. 4, 8, 11, 13, 14

Sta je gemiddeld op je eindlijst lager dan een 6.5

Maken + nakijken opdr. 2, 4, 5, 8, 10, 11, 12, 13

Welke uitwendige en inwendige prikkels spelen een rol bij de voortplanting?

Voortplantingsgedrag

Baltsgedrag: partner lokken en versieren

• Overdreven signalen/rituelen
• Vergroot bereidheid tot paring
• Vermindert agressie
• Soortspecifiek

-> voorbereiding op daadwerkelijke paring en broedzorg

Samenleven: taakverdeling

Samenleven

• Solitair: onafhankelijk (jaguar, panda, zeeschildpad)
• Leven in groepen (insecten, vissen, vogels en zoogdieren) 

• Monogaam: paar gedurende één seizoen of het hele leven (vissen, vogels, zoogdieren)
• Polygaam: één persoon heeft meerdere partners tegelijk (polygynisch en polyandrisch)

De opdrachten

Sta je gemiddeld op je eindlijst een 6.5 of hoger

Maken + nakijken opdr. 4, 8, 11, 13, 14, 17, 19, 23, 25

Sta je gemiddeld op je eindlijst lager dan een 6.5

Maken + nakijken opdr. 2, 4, 5, 8, 10, 11, 12, 13, 16, 17, 19, 21, 23