1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

   Welkom!

Twee beweringen:
I De overgang van homo Australopithecus naar homo erectus is een goed voorbeeld van evolutie.
II Homo sapiens ontwikkelde zich uit de Neanderthaler tot de huidige menssoort.

1. Bewering I en II zijn allebei juist.
2. Bewering I is juist. Bewering II is onjuist.
3. Bewering I is onjuist. Bewering II is juist.
4. Bewering I en II zijn allebei onjuist.

Waar staan de verschillende groepen mensachtigen in de juiste chronologische volgorde?

1. Home erectus – Neanderthaler – homo habilis
2. Neanderthaler – homo sapiens – Homo erectus
3. Homo sapiens – homo habilis – Neanderthaler
4. Homo habilis – homo erectus – homo sapiens

Fossielen zijn resten en sporen van planten, dieren en mensen die in gesteente bewaard zijn gebleven.

Waar zullen archeologen de oudste fossielen van mensachtigen vinden?

1. Europa
2. Afrika
3. Het Midden-Oosten
4. Het Verre Oosten

Welke van deze eigenschappen passen wel bij homo sapiens, maar niet bij homo erectus?
1 Het rechtop kunnen lopen.
2 Het vermogen om op symbolische wijze te kunnen denken.
3 Het gebruik van een gesproken taal.
4 Het gebruik van gereedschappen.
5 Het vervaardigen van sieraden.

1. 1-3-5
2. 2-3-4
3. 1-4-5
4. 2-3-5

Programma

• Introductievideo tijdvak 1
• Leerdoelen
  
• H1 Oriëntatie
• Uitleg 1.1 leerdoelen 2 t/m 4
• Samen 1.1 leerdoel 5 
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

1. De levenswijze van jager-verzamelaars

2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

Leerdoelen

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

1) Ik kan aangeven in welk opzicht mensachtigen verschilden van hun voorgangers.

2) Ik kan vijf kenmerken noemen van de levenswijze van jagers-verzamelaars.

3a) Ik kan uitleggen waar en waardoor de landbouwrevolutie ontstond.

3b) Ik kan beschrijven hoe de landbouwrevolutie in het Midden-Oosten verliep.

4) Ik kan uitleggen hoe en waardoor de landbouwrevolutie zich verspreidde

naar Europa.

5) Ik kan vier gevolgen van de landbouwrevolutie beschrijven en verklaren.

H1 Oriëntatie

Aan de slag

- Wat? Lees H1 Oriëntatie p12-13 en maak H1 Oriëntatie opdracht 1 p16

- Hoe? Zelfstandig in stilte.

- Tijd? +/- 8 min.

- Klaar? Lees 1.1

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

De levenswijze van jager-verzamelaars

middel van bestaan = jagen en verzamelen

• nomadisch bestaan
• kleine groepen
• eenvoudige hutten of tenten
• vrijwel geen sociale hiërarchie of sociale verschillen (weinig bezittingen)
• jachtwerktuigen en gereedschappen van beenderen en (vuur)steen 

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

Groepsgrootte was afhankelijk van carrying capacity. 

prehistorische periode = Paleolithicum 

bronnen

• archeologie
• antropologisch onderzoek

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

Oorzaken neolithische revolutie = landbouwrevolutie

• toenemende kennis over granen
• klimaatverandering
• groeiende bevolking

Ontwikkeling Midden-Oosten

• Rond 20.000 v.Chr. warmer en natter.
• Voedsel in overvloed voor jager-verzamelaars.
• Vaste woonplaats (eerste dorpen).
• Rond 12.000 v. Chr. kouder en droger. Einde overvloed.
• Jager-verzamelaars gedwongen om te experimenteren met landbouw (akkerbouw en veeteelt).

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

Verspreiding naar Europa

• Bevolkingstoename door landbouwopbrengsten.
• Sommige mensen gedwongen om Vruchtbare Halve Maan te verlaten.
• Nemen kennis over landbouw mee.
• Eerste boerenfamilies vestigen zich in wat nu Zuid-Limburg is.

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

Leerdoel:

5) Ik kan vier gevolgen van de landbouwrevolutie beschrijven en verklaren.

Aan de slag

- Wat? Lees De landbouwsamenleving p16 en werk het leerdoel uit.

- Hoe? Samenwerken met je buurman/-vrouw

- Tijd? 5 min.

- Klaar? Weektaak

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

• Jager-verzamelaars trokken rond, boeren woonden sedentair/ in permanente onderkomens, omdat ze door de landbouw op dezelfde plek moesten blijven wonen.

• Jager-verzamelaars woonden in kleine groepen, boeren in kleine nederzettingen/ dorpen, omdat mensen bij elkaar gingen wonen om de landbouw te kunnen organiseren.

• Jager-verzamelaars woonden in tenten/ hutten, de eerste boeren in stevige stenen, lemen of houten boerderijen omdat men niet meer rondtrok.

• Jager-verzamelaars kenden weinig sociale verschillen, bij boeren namen sociale verschillen toe doordat sommige boeren succesvoller waren dan anderen.

• Jager-verzamelaars hadden weinig bezittingen, bij boeren nam de hoeveelheid bezittingen toe, omdat men sedentair leefde.

• Boeren gebruikten andere werktuigen dan jager-verzamelaars, omdat men voor het bouwen van boerderijen en landbouw andere werktuigen nodig had.

• Boeren maakten gebruik van aardewerk, jager-verzamelaars niet. Landbouw is gebonden aan seizoenen, waardoor voedsel zoals graan voor langere tijd opgeslagen moet worden.

Leerdoelen

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

1) Ik kan aangeven in welk opzicht mensachtigen verschilden van hun voorgangers.

2) Ik kan vijf kenmerken noemen van de levenswijze van jagers-verzamelaars.

3a) Ik kan uitleggen waar en waardoor de landbouwrevolutie ontstond.

3b) Ik kan beschrijven hoe de landbouwrevolutie in het Midden-Oosten verliep.

4) Ik kan uitleggen hoe en waardoor de landbouwrevolutie zich verspreidde

naar Europa.

5) Ik kan vier gevolgen van de landbouwrevolutie beschrijven en verklaren.