H1 en H2 Rechtsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Rechtsstaat

Na deze les weten jullie wat een rechtsstaat is, wat de grondbeginselen zijn en waarom ze er zijn

Rechtsstaat?

Rechtsnormen

Gedragsregels die door de overheid wettelijk vastgelegd zijn. 

Deze komen voort uit de waarden en normen die de meeste mensen met elkaar delen gebaseerd op geloof tradities en gewoonten

Vraag aan leerling:  noem twee reden waarom rechtsnormen ontstaan en geef hiervan  twee voorbeelden die je kan terugvinden in wetgeving

(blz 41)

Recht

Het geheel van in wetten vastgelegde regels noemen we 

"het recht"

Ongeschreven regels

Regels die niet in het wetboek zijn opgenomen en gebaseerd worden op normen en waarden

Rechtsorde

Het geheel van rechtsregels en rechtsbeginselen en de manier waarop het recht is georganiseerd

Geschreven regels

De regels die in onze wetboeken staan, zoals: 

diefstal en mishandeling zijn verboden.

Ongeschreven regels

Rechtvaardigheid

Het is belangrijk dat rechtsnormen zoveel mogelijk overeenkomen met de opvattingen die wij als burgers hebben over goed en kwaad.

Wat is rechtvaardig?

Waarom veranderen rechtsnormen?

Idee en oorsprong van de rechtsstaat

Om gevoelens van onrechtvaardigheid en misstanden te voorkomen ontstond ruim twee eeuwen geleden in sommige landen het idee van een rechtsstaat

Verlichting denken

gebasseerd op rede en vrijheid

Verlichtingsideeën

- verstand en rede gebruiken (rationalisme en empirisme)

- strijden tegen misbruik van kerk en staat:

* tegen absolutisme (voor volkssoevereiniteit)

* voor religieuze tolerantie

* tegen standensamenleving

> verschil tussen gematigde en radicale stromingen

De Verlichting

Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

Sociaal contract

Burgers staat een deel van hun vrijheid af aan de overheid in ruil voor orde en veiligheid

Nederland is een rechtsstaat.

Een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid

Rechten

Regels waar de overheid zich aan moet houden en die de mensen beschermen.

Plichten: regels waar de mensen zich aan moeten houden.

Rechten en plichten

In een rechtsstaat gelden niet alleen rechten (datgene waar je recht op hebt) maar er zijn ook plichten (datgene wat je moet doen)

Deze gelden zowel voor overheid als de burger

vraag aan leerling

Geef een voorbeeld  van een plicht die  geldt voor de burger maar ook voor de overheid

Rechtsgebieden

Publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en overheid

Staatsrecht

Bestuursrecht

Strafrecht

Vraag aan leerling

1)Leg uit welke regels het staatrecht bevat

2)leg uit welke regels het bestuursrecht bevat

3)Leg uit welke regels het strafrecht aangeeft

0

De grondbeginselen

Grondrechten

Fundamentele rechten die niet door de overheid geschonden mogen worden (vrijheid van meningsuiting, godsdienst, vergadering enz.)

0

0

Klassieke grondrechten

De belangrijkste regels die de basis voor wetten vormen zijn

1. gelijkheidsrechten

2. politieke rechten
3. vrijheidsrechten

Trias Politica

Grondwet en Grondrechten

Legaliteits-beginsel

Grondwet: belangrijkste wet

De macht die de overheid uitoefent wordt door de grondrechten gereguleerd (=aan banden gelegd). De grondrechten beschermen ons tegen machtsmisbruik van de overheid. 

Doel grondwet

• Begrenst de macht van de staat (garantie persoonlijke en politieke vrijheden van de burger)
• Legt de fundamentele rechten van burgers vast
• Geeft aan hoe de belangrijkste bestuursorganen van de staat zijn georganiseerd
• Drukt de eenheid van de natie uit

Noem de grondrechten die je kent

Rijksoverheid

- Politie

- Belastingdienst

- Leerplichtambtenaar

- Douane enz.

Leerdoel behaald?

Na deze les weten jullie welke grondbeginselen er zijn en wat ze betekenen voor de rechtsstaat

1. Ja
2. Nee