LHBTI+ in de zorg

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1

LHBTIQ+ in de zorg

Lesdoel

- Je weet wat de specifieke uitdagingen zijn voor LHBTI+ cliënten.

- Je kan benoemen wat jouw rol als zorgverlener is in het begeleiden en zorg verlenen aan LHBTI+ cliënten.

LHBTI+

Lesbisch

Homoseksueel

Biseksueel

Transgender

Intersekse

Wat weet jij
van LHBTI+?

Feiten op een rij

- Ongeveer 1 op de 20 mensen is LHB.

- 3,9% is transgender, non-binair of fluïde.

LHBTI door de jaren heen

- 1952 - 1987: Officieel gezien als stoornis/ziekte . 

- Groter taboe: er werd niet over gepraat

- 1981: opkomst AIDS. Veel onbekend, angst voor de ziekte was groot. Patiënten werden gemeden.

Politiek-juridisch

1952:  homoseksualiteit is een stoornis. 

1987: Homoseksualiteit wordt geschrapt als ziekte uit de DSM.

2001: Nederland is het eerste land waar het homohuwelijk wordt gelegaliseerd.

2009: Partners van hetzelfde geslacht mogen een kind adopteren.

2019: Homostellen mogen kiezen voor draagmoederschap.

Psychiaters betuigen spijt voor leed dat LHBTIQ+ personen in het verleden is aangedaan

30 Maart 2023

jaren 70 verplichte therapie.

Zo geef je meer persoonsgerichte zorg aan LHBTI-cliënten

Veel zorg- en welzijnsorganisaties en hun medewerkers zijn zich niet of onvoldoende bewust van de aanwezigheid van de groep LHBTI-cliënten, die zo’n 5 procent van de Nederlandse bevolking uitmaakt. Waarom is het noodzakelijk om ook specifiek aandacht te besteden aan LHBTI-bewoners en hoe doe je dat?

In de zorg- en welzijnssector is steeds meer aandacht voor diversiteit. Vaak richt deze zich op multiculturele of religieuze diversiteit. Aandacht voor seksuele- en genderdiversiteit is minder vanzelfsprekend of niet aanwezig.

Belangrijk is het dat er:

• Ruimte is voor LHBTI+’s om zichzelf te zijn 
• Ze open kunnen zijn over hun seksuele voorkeur en wensen of genderidentiteit 
• Een open en tolerante houding binnen de organisatie is tegenover LHBTI+ 
• Informatie en hulp voor deze bewoners beschikbaar is 
• Kennis en vaardigheden van zorgverleners en vrijwilligers rondom seksualiteit en intimiteit, en seksuele- en genderdiversiteit is
  

Voor veel organisaties is dit echter niet vanzelfsprekend. Uit onderzoek blijkt dat 20 procent van de LHBTI-ouderen bang is voor negatieve reacties van medebewoners in zorginstellingen en dat deze bewoners minder gemakkelijk over hun geaardheid, identiteit of seksuele wensen durven te praten als er automatisch van uit gegaan wordt dat dat ze hetero zijn.

Heteronormativiteit

Veel bestuurders, managers, professionals en vrijwilligers zijn zich onvoldoende bewust van de aanwezigheid van LHBTI+’s in hun organisatie. Voor een deel speelt de ‘onzichtbaarheid’ van LHBTI+’s daarin ook een rol: door de negatieve ervaringen (uit het verleden én heden) durven veel mensen niet uit te komen voor hun seksuele- of genderidentiteit, ook al zeggen zorgverleners en hun managers daar open voor te staan en er geen problemen mee te hebben. 

Voor veel oudere LHBTI+’s komt daarbij nog dat zij zijn opgegroeid in een maatschappij waarin homoseksualiteit een taboe, zonde, ziekte of misdrijf was of is, waardoor zijn niet open over hun leven, hun gevoelens en hun relaties of seksualiteit durven te zijn.

Persoonsgerichte zorg geldt ook voor LHBTI-cliënten

Veel organisaties stellen dat zij geen onderscheid willen maken of dat iedereen welkom is. Door geen onderscheid te (willen) maken worden echter de specifieke wensen, behoeften of problemen van individuele cliënten - in dit geval LHBTI+’s - niet of onvoldoende gezien, herkend en erkend.

Aan de elementen van persoonsgerichte zorg zoals in het Kwaliteitskader omschreven, wordt dan onvoldoende recht gedaan voor deze groep cliënten. Aan de hand van de vier elementen voor persoonsgerichte zorg staan hieronder aandachtpunten en suggesties om persoonsgerichte zorg te verlenen aan LHBTI-cliënten:

• compassie
• uniek zijn
• autonomie
• zorgdoelen

Compassie

Compassie wil zeggen dat de cliënt nabijheid, vertrouwen, aandacht en begrip ervaart. Veel LHBTI+-ouderen vinden het moeilijk om uit zichzelf te vertellen dat ze homo, lesbisch, bi, transgender of intersekse zijn. Ze moeten zich vertrouwd en veilig genoeg voelen om dat te uiten. Stel dus open en genderneutrale vragen en sluit aan bij het woordgebruik van een LHBTI+-cliënt.

Uniek zijn

Uniek zijn betekent dat de cliënt wordt gezien als mens met een persoonlijke context die ertoe doet en met een eigen identiteit die tot zijn recht komt. Dit is ook van toepassing op LHBTI+-cliënten en hun behoefte aan seksualiteit en intimiteit. Veel LHBTI+’ers zijn ‘anders’: zij hebben een andere leefstijl en een andere levensloop en meestal kleinere of andere sociale netwerken dan hetero’s. Zo hebben veel LHBTI+’ers een ‘choosen family’: een sociaal netwerk van vrienden en vriendinnen die zij als hun familie beschouwen. Professionals dienen hiermee rekening te houden, bijvoorbeeld als het gaat om ‘eerste contactpersonen’.

autonomie

Autonomie is de mogelijkheid om de eigen regie over leven en welbevinden te leiden voor cliënten. Dat geldt ook voor LHBTI-cliënten. Veel van hen hebben hun levensloop zelf moeten of willen bepalen: ze hebben zelf hun leven moeten vormgeven, anders dan de ‘gebaande’ paden voor veel hetero’s. Veel oudere LHBTI+ers willen dan ook, als ze zorg nodig hebben, hun eigen regie en autonomie bewaren. En dat geldt ook voor hun behoeften en wensen als het gaat om seksualiteit en intimiteit.

Zorgdoelen

Zorgdoelen: net als iedere cliënt heeft een LHBTI+-er vastgelegde afspraken over en inspraak bij de doelen ten aanzien van zorg, behandeling en ondersteuning. Dat is niet anders dan bij hetero’s. Een specifiek aandachtspunt wat betreft dit element in relatie tot LHBT+ cliënten is de privacy. Veel LHBT+-cliënten vinden het niet prettig als via het zorgplan of –dossier bekend is dat zij LHBT+ zijn. Het is ook niet altijd noodzakelijk om dit in een zorgplan te vermelden als het geen invloed heeft op de zorg of behandeling. Vraag daarom altijd expliciet om toestemming om te vermelden dat iemand LHBTI is. Dat geldt ook voor gesprekken over hun wensen op het gebied van intimiteit en seksualiteit.

LHBTIQ+ en ouderen

In de samenleving

- Ruim 30% van de LHB-ouderen zwijgt over hun seksuele voorkeur.

- Van de LHBTI-ers van 65+ heeft 41% ooit last gehad van discriminatie of vooroordelen van buren.

Welzijn en gezondheid

 - Grotere kans op eenzaamheid, vaak geen kinderen of kleinkinderen.

- 30% van LHB 55-plussers heeft meer dan eens aan zelfmoord gedacht.

- Ruim 20% van de LHB ouderen is bang voor reacties van anderen in de zorginstelling. 

-36% heeft last van discriminatie door zorgverleners, 13% denkt dat hun zorgverlener niet goed om zal gaan met hun seksuele voorkeur.

Economisch

- Meer (financiële) nadelen voor alleenstaanden of kinderloze stellen

- Arbeidsongeschiktheid: kans twee keer zo groot door discriminatie en hogere kans op burn-out.

Hetero-seksuele samenleving

- Hetero (man-vrouw) is de norm, mannen en vrouwen hebben eigen rollen.

-

- Hoe zie je dit terug in Nederland?

Een gezin met twee moeders of twee vaders functioneert precies hetzelfde als een gezin met een vader en een moeder.

Het is in Nederland gemakkelijk om als LHBTI- persoon door het leven te gaan.

Je bent alleen een echte man als jouw lichaam dat biologisch gezien, vanaf de geboorte, ook is.

Als je volledig in transitie gaat, word je ook echt iemand van het andere geslacht.

Liefde tussen homoseksuele mensen is gelijk aan de liefde tussen heteroseksuele mensen.

Als zorgmedewerker mag je weigeren homoseksuele mensen te verzorgen.

Als patiënt mag je weigeren door homoseksuele medewerkers verzorgd te worden.

Welke uitdagingen zijn er bij LHBTI+ ouderen?

Hoe kan jij als zorgverlener bijdragen aan het welzijn van LHBTI+ ouderen?

Wat vond je van de les?

😒🙁😐🙂😃