§2.4 De afbraak van gebergten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

§2.4 De afbraak van gebergten

Les 1

HAVO 5
Hoofdstuk 2 Endogene en Exogene processen

Domein Aarde

Planning van de les

• korte herhaling vulkanisme en vorming van gebergten
• uitleg §2.4: Afbraak van gebergten deel 1
  
• opdrachten §2.4
• Einde
  

5 Vloeibaar

10 Stroperig & gasrijk

8 Vloeibaar

4 Effussief

2 Explosief

6 Effussief

7 Schild

9 Schild

3 Strato

1 Plooiingsgebergte

DRUK

Welk verschil is er tussen het botsen van een continentale met een oceanische plaat en het botsen van twee continentale platen?

geen subductie

wel subductie

Himalaya (Azië)

(geen vulkanen)

Andes (Zuid-Amerika)

(wel vulkanen)

Breukgebergte

Afschuivingsbreuken

Horsten & slenken

Komen er ook gebergtes voor bij divergerende of transforme plaatbreuken?

Bekijk GB: 69

Bekijk GB: 161C

Leerdoelen §2.4

• Ik kan beschrijven hoe endogene- en exogene processen invloed op het reliëf hebben.
• Ik kan aangeven hoe mechanische en chemische verwering het gesteente aantast.
• Ik kan de invloed van het klimaat op de verschillende verweringsprocessen uitleggen.

Endogene processen

Exogene processen

Endogene processen

• van binnenuit 
• aardbevingen, vulkanisme, platentektoniek, gebergtevorming

• veroorzaakt door: energie in de aarde
• Opbouw

Exogene processen

• van buitenaf (atmosfeer)

• verwering, erosie, sedimentatie

• veroorzaakt door: zon (hydrologische kringloop)
  
• afbraak

endogene krachten

exogene krachten

Afbraak van gebergten

Gebergten ontstaan, maar kunnen ook verdwijnen door exogene krachten

Jong gebergte

• Hoge pieken
• Steile, diepe dalen
  

Tientallen miljoenen jaren oud

vb. Alpen, Himalaya, Andes & Rocky Mounytains

Oud gebergte

• Afgeronde toppen
  

• Brede, ondiepe dalen

Honderden miljoenen jaren oud.

Vb. Ardennen, Appelachen

Verwering

• Definitie = het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer of plantengroei.

Verwering

Mechanische verwering

 - waaronder: Biologische verwering

Chemische verwering

verwering waarbij gesteente verbrokkelt zonder dat de samenstelling verandert

Het oplossen van gesteente door de inwerking van water, zuren en zuurstof.

verwering door de werking van plantenwortels in de scheuren van gesteente

Verwering = uiteenvallen van gesteenten onder invloed van weer en planten.

Waarom verweert niet elk gesteente even gemakkelijk?

Drie factoren van invloed:

1. aard van moedergesteente (hard gesteente verweert minder snel)
   
2. klimaat (warm klimaat bevordert chemische verwering) aanwezigheid dekkende bodemlaag 
3. tijd (hoe langer gesteente wordt blootgesteld aan het weer, hoe meer verwering)
   

 Mechanische/Fysische verwering

Er zijn 3 soorten  mechanische verwering

Vorstverwering

• water in spleten bevriest en zet uit, iedere keer als het water bevriest en uitzet wordt de barst in het gesteente steeds groter
  

Verwering door temperatuursverschillen

• steen is overdag heet en zet uit, snachts koud en krimpt. 
  

Biologische verwering

• wortels persen zich in spleten en drukken stenen uit elkaar.
  

Welke twee vormen van mechanische verwering worden direct door de zon aangedreven? Schrijf ook op hoe het werkt.

Mechanische verwering: Vorstverwering

Beschrijf de drie stappen die zorgen voor het breken van gesteente bij vorstverwering

Vorstverwering

Verwering door temperatuurverschillen

 Verwering door temperatuurverschillen

Door de zon zet het gesteente overdag uit en als het 's nachts afkoelt krimpt het. 

Hierdoor brokkelt het gesteente af. 

Verwering door plantenwortels

Verwering door plantenwortels

Verwering & klimaat 

Mechanische verwering verloopt sneller als:

• de temperatuur sterk wisselt
• de temperatuur regelmatig onder de 0 graden Celsius komt
• het gesteente bloot ligt

Mechanische/fysische

Chemische 

vorstverwering 

temperatuurstress

biologische

samenstelling van steen veranderd door een reactie met water, koolzuur of zuurstof

Chemische verwering

Chemische verwering

The Burren - Ierland

Verwering & klimaat (2)

Chemische verwering verloopt sneller als:

• de temperatuur hoog is
• de vochtigheid hoog is
• het gesteente bedekt is

Het grote plaatje

In welke plaats vindt
de sterkste mechanische verwering plaats?

In welke plaats vindt
de sterkste chemische
verwering plaats?

In welke plaats vindt
zowel mechanische
als chemische verwering
plaats?

In de tropische zone vindt vooral chemische verwering plaats

1. Juist
2. Onjuist

In de aride zone vindt vooral mechanische verwering plaats

1. Juist
2. Onjuist

Hoog in de bergen is sprake van chemische verwering

1. Juist
2. Onjuist

Aan de slag

Maak van §2.4 opdrachten 1 t/m 6

Mechanische verwering

Chemische verwering