Les 2 "De samenleving in de vroege middeleeuwen I"

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom bij Geschiedenis

Programma

1. Leerdoelen

2. De Franken: geweld en geloof

4.2 Op het domein

4.3 Binnen de muren van het klooster

4.5 Op het kasteel

Leerdoelen I

Dit kan je na deze les:

Je kent de betekenis van de volgende begrippen: agrarisch-urbane samenleving, agrarische cultuur, domein, hofstelsel, horigen, horigheid, autarkie, palts. (R)

Je kunt uitleggen hoe de economische achteruitgang en de onveiligheid na het einde van het Romeinse Rijk leidde tot het verdwijnen van de agrarisch-urbane samenleving. (T1)

Je kunt uitleggen hoe het hofstelsel werkte en hoezo er sprake was van autarkie. (T1)

Je kunt uitleggen welke rol het kasteel in de vroegmiddeleeuwse samenleving speelde. (T1)

Leerdoelen II

Dit kan je na deze les:

Je kent de betekenis van de volgende begrippen: kerkvaders, kerstening, abt, geestelijken, missionarissen, katholiek, paus. (R)

Je kunt aangeven wat kloosters zijn en hoe ze ontstonden. (R)

Je kunt uitleggen waarom en hoe koningen en edelen grond schonken aan kloosters. (T1)

Je kunt uitleggen waarom de bekering van Friezen en Saksen via geweld (Karel de Grote, 8e eeuw) beter liep dan via missionarissen (Willibrord en Bonifatius, 7e eeuw). (T2)

Je kunt uitleggen waarom koningen hulp nodig hadden van bisschoppen, en waarom tegelijk ook bisschoppen hulp nodig hadden van koningen. (I)

De Middeleeuwen

De Franken: geloof en geweld

Tijd van de monniken en ridders 

500 - 1000 n. Chr.

Karel de Grote

Lees het volgende artikel: 

Hoe groot is Karel de Grote

Beantwoord elke vraag in één zin:

Hoe wordt Karel koning en keizer?
Hoe komt Karel de Grote aan zijn naam?
Hoe bestuurt Karel de Grote zo'n groot rijk?
Wat zijn paltsen?
Wat is er in Aken?
Wat gebeurt er na de dood van Karel de Grote?
Ontwikkelt Karel de Grote het eerste alfabet?

Huiswerk vergelijken

De drie standen

De standensamenleving is een samenleving waarin de mensen in groepen leven en hun rechten en plichten hebben.

De eerste stand

De geestelijkheid 

(veel voorrechten, hoefden geen belasting te betalen, waren grootgrondbezitters, hielpen de koning in het bestuur)

Hoge geestelijken (bisschoppen)

Lage geestelijken (monniken, priesters en nonnen)

De tweede stand

De mensen van adel

(veel voorrechten, hoefden geen belasting te betalen en geen arbeid te verrichten, rechtsspraak, bestuur en oorlogsvoering)

Hoge adel (net onder de koning)

Lage adel

De derde stand

De boeren (en burgers)

(geen rechten, wel belasting betalen)

Vrije boeren (met eigen stuk grond)

Horigen (geen slaven, niet het eigendom van de heer, maar wel gebonden aan de grond)

Op het domein

Leerboek blz. 75 en 76

Achteruitgang en onveiligheid

Onrustige tijd (vreemde volken trokken het Romeinse Rijk binnen en gewapende bendes zorgden voor veel overlast)

Geen onderhoud (aan wegen en bruggen, steden vervielen)

Agrarische cultuur

Bijna alle mensen leefden van de landbouw (op het platteland)!

Het domein

Domein = landgoed van een heer (koning, edelman, bisschop of abt)

Bestond uit twee delen:

• een deel met kasteel of kloster en akkers (werk werd door horigen gedaan)
• een deel met akkers van de horigen (pacht, deel van de oogst)

Horigheid

Afstammelingen van Romeinse slaven of vrije boeren die hun grond aan een edelman of kloster gaven in ruil voor bescherming of voedsel.

De eigenaren van de grond

De heer van een domein was niet alleen de eigenaar van de grond.

• Rechtspraak (rechtszitting in het kasteel of klooster, gewoonterecht)
• Meer dan één domein (plaatsvervangers)

Binnen de muren van het klooster

Leerboek blz. 77 en 78

De kerkvaders

Verspreiding van het christendom in de 4e en 5e eeuw over het Romeinse Rijk! De leer stond toen nog niet vast. Door kerkvaders (bijvoorbeeld Augustinus) vastgeled.

Leven op aarde niet belangrijk. Het echte leven begon pas na de dood. 

De kerstening van de Germanen

Vorsten en adel hadden een voorbeeldrol!

Franken door koning Clovis (Merovingen), de edelen volgden en daardoor ook hun onderdanen.

Franken werden gesteund door machtige bisschoppen (band met de kerk en ook de paus). 

Franken namen geestelijken in dienst (bestuur).

Missionarissen

Verkondigers van het geloof (werden door Frankische heersers beschermd)

De kerstening van de Friezen en Saksen

Bekering viel samen met de veroveringen van hun gebied door de Franken (door geweld gedwongen, verzet door leiders)!

Missionarissen uit Engeland

Tegen het jaar 1000 was zo'n beetje heel West-Europa christelijk.

Kerk en staat

De band tussen de vorsten en de geestelijken was in de Tijd van monniken en ridders zeer hecht. Koningen beschermden met wetten kerk en geestelijken. De geestelijken boden hulp bij bestuurzaken. Er was toen geen scheiding tussen kerk en staat!

Monniken en nonnen

Kluizenaren (leefden afgezonderd van alle andere mensen)

Monniken en nonnen (leefden in armoede, kuisheid en gehoorzaamheid door bidden en werken)

Werk: onderwijs en verplegen van zieke mensen, maar ook het kopiëren van boeken (geloof, werken van Grieken en Romeinen)

Maar: kloosters werden steeds rijker (uitgestrekte domeinen, machtig)

Op het kasteel

Leerboek blz. 82 en 83

Het kasteel

Vorsten hielpen bij het verdedigen van het land en het handhaven van de orde! Flinke boerderijen met een houten toren, muren en een gracht. Pas later: machtige kastelen van steen 

Kastelen om het gebied van een koning of heer te verdedigen. Boeren konden in geval van nood een schuilplaats vinden. Maar ook organiseren van rooftochten!

Terug naar Karel de Grote

• Liet het ongeschreven recht opschrijven en maakte nieuwe wetten
• Verbeterde bestuur door "zendgraven" 
• Liet een nieuwe zilveren munt slaan
• Verzamelde geleerden uit heel Europa aan zijn hof
• Zette scholen op (kloosters of kerken)

Wat heb je vandaag geleerd?

Wat gaan we volgende keer doen?

De Franken: geloof en geweld

Het Rijk val uiteen

Nieuwe invallers (Noormannen / Vikingen)