2.2 Vulkanisme

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Endogene krachten op Aarde

Platentektoniek P1-2-3

Vulkanisme

Lesdoelen:

- Welke soorten vulkanen zijn er?

- Hoe herken je deze soorten vulkanen?

- Hoe ontstaan deze soorten vulkanen?

- Welke vulkanen vind je waar en waarom daar?

even opfrissen...

Continentale plaat

Oceanische plaat

Divergente plaatgrens

Convergerende plaatgrens

Hoe werkt convectie in de mantel?

Mantelconvectie vindt plaats op lange ("geologische") tijdschalen. Typische stroomsnelheden zijn enkele millimeters tot enkele centimeters per jaar. Het is in de mantel de belangrijkste wijze waarop de Aarde haar interne warmte verliest. Mantelgesteente staat bloot aan een naar boven gerichte warmtestroom vanuit de aardkern. Doordat gesteente onder de drukken en temperaturen die in de mantel heersen plastisch deformeert kan er in de mantel, in tegenstelling tot de korst, stroming van vast gesteente plaatsvinden.

Mid-Oceanische rug

Schildvulkaan

- Weinig druk op het magma

- Flauwe hellingen

- Grote oppervlakken

- Effusieve uitbarsting

Subductie

Stratovulkaan

- Hoge druk

- Stijle hellingen

- Explosieve uitbarstingen

Stratovulkaan

Dit is een vulkaankegel: een berg die ontstaan is door de lagen as en lava van een reeks uitbarstingen.

Als de vulkaan uitbarst en helemaal leegloopt, dan stort de bovenkant in elkaar en krijg je een caldera.

Deze gloeiend hete wolken zijn wel 800ºC en razen met een snelheid van meer dan 100km/uur naar beneden.

Caldera

• Oude (strato)vulkaan
  
• Zeer explosief
• Krater is kilometers breed
  
• Magmakamer ingestort

Caldera

- Eruptie (uitbarsting)

-lege magmakamer

-instorten krater

- er kan een kratermeer ontstaan (soms met verschillende kleuren door mineralen)

- Er kan een nieuwe vulkaan op de caldera ontstaan (bijv. Vesuvius)

Caldeira van de vulkaan Fogo, Kaapverdië

Een Caldeiravulkaan is?

Een caldeira (Portugees) of caldera (Spaans, maar niet-officieel in het Nederlands) is een grote komvormige krater, gevormd door vulkanische activiteit. Caldeira's ontstaan wanneer grote hoeveelheden pyroclastisch materiaal door een vulkaan worden uitgestoten waardoor het dak van de magmakamer niet meer ondersteund wordt. Hierdoor zakt het dak en valt het in de magmakamer.

Kratermeer

Een kratermeer is een meer dat zich heeft gevormd in een vulkanische krater, caldera of maar, of in een inslagkrater van een meteoriet.

Zelfde als een Caldeirameer?

Doordat de omgeving dikwijls instabiel is als gevolg van vulkanische activiteit bestaan kratermeren maar tijdelijk. Calderameren bestaan meestal langer. Een voorbeeld is het Tobameer, dat bestaat sinds de laatste uitbarsting 70.000 jaar geleden en een oppervlakte heeft van meer dan 1000 km².

Vulkanische hotspots

Een hotspot is een plek op een planeet waar vulkanisme plaatsvindt dat niet gerelateerd is aan plaatbewegingen zoals die in de plaattektoniek gelden

Een hotspot is een gebied waar de aardkorst erg dun is. Hotspots liggen vaak ver verwijdert van de randen van tektonische platen.

Caldeira

Schildvulkaan

Stratovulkaan

Hotspot

meest explosieve vulkaan?

1. schild
2. strato
3. hotspot
4. caldera

Welke kenmerken horen bij stratovulkanen?

1. Dikke magma, groot oppervlak, flauwe helling, divergentie, hotspot
2. Dunne magma, groot oppervlak, flauwe hellingen, subductie, hotspot
3. Dikke magma, steile helling, klein oppervlak, subductie, explosieve uitbarsting
4. Dunne magma, groot oppervlak, divergentie, hotspot, rustige uitbarsting

Samengevat

Stratovulkaan: 

- bij subductie

- taaie gassen / hoge druk > explosief

- stijle kegelvorm

Schildvulkaan:

- bij divergente plaatgrens

- bij hotspot (eilandketen)

- lage druk > effusief

- laag en plat