§2.3 Vulkanisme

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

§2.3 Vulkanisme

Ga zitten, pak je spullen en open je aantekeningen van de vorige keer

Leerdoelen

Je weet welke typen vulkanen er worden onderscheiden en welke eruptietypen bij deze vulkanen voorkomen.

Je begrijpt hoe endogene processen bijdragen aan het ontstaan van vulkanen.

Je kunt aan de hand van de plaatbeweging bepalen welk type eruptie en welk type vulkaan ontstaat.

Convectiestromen

Vulkaan

Convergentie

Subductie

Divergentie

Diepzeetrog

Mid oceanische rug

vulkanisme

Waarom zijn aardbevingen en vulkanen vaak in hetzelfde gebied te vinden?

Vulkanisme

2 soorten vulkaanuitbarstingen:

-Effusief: vloeibare magma en weinig gasdruk

-Explosief: taaie magma en veel gasdruk

Divergerende platen

spleeterupties

Schildvulkaan

convectiestromen

Convergent: subductie

Convergent: subductie

Explosief: Stratovulkaan

Intrusie

Zeer explosief: Caldera

Hotspot

Vulkanisme bij divergentie

Schildvulkaan

Een schildvulkaan is een type vulkaan dat vlakke hellingen heeft. Schildvulkanen worden gevormd door uitbarstingen waarbij mafische lava vrijkomt. Omdat mafische lava makkelijker stroomt dan felsische lava, kan het snel over grote oppervlakten uitstromen en worden vulkanen met een kleine hellingshoek gevormd.

Subductie

Stratovulkaan

Een stratovulkaan is een hoge kegelvormige vulkaan die is opgebouwd uit lagen van gestolde lava en as. Stratovulkanen hebben relatief steile hellingen en worden gekenmerkt door regelmatig explosieve uitbarstingen. D Pyroclastische stromen en asregens zijn dodelijk

Stratovulkaan

Dit is een vulkaankegel: een berg die ontstaan is door de lagen as en lava van een reeks uitbarstingen.

Als de vulkaan uitbarst en helemaal leegloopt, dan stort de bovenkant in elkaar en krijg je een caldera.

Deze gloeiend hete wolken zijn wel 800ºC en razen met een snelheid van meer dan 100km/uur naar beneden.

Caldera

• Oude (strato)vulkaan
  
• Zeer explosief
• Krater is kilometers breed
  
• Magmakamer ingestort

Aantekening

Caldera

- Eruptie (uitbarsting)

-lege magmakamer

-instorten krater

- er kan een kratermeer ontstaan (soms met verschillende kleuren door mineralen)

- Er kan een nieuwe vulkaan op de caldera ontstaan (bijv. Vesuvius)

Caldera

Als bij stratovulkanen de uitbarsting heftig is, wordt er veel materiaal uitgestoten. De zijkanten van de vulkaan worden daardoor onvoldoende gesteund en storten in. Dat wordt een caldera genoemd. Het ingestorte materiaal kan de vulkaan laten verstoppen, waardoor nieuwe druk zich op kan bouwen wat leidt tot een nieuwe vulkaanuitbarsting. Door nieuwe uitbarstingen (en dus de aanvulling van nieuw magma) kan de vulkaan langzaam weer hoger worden. In de rechterafbeelding zie je de Vesuvius (vulkaan in Italië) afgebeeld, inclusief

de hoogte die de vulkaan vroeger waarschijnlijk had.

In de linkerafbeelding is een caldera te zien waarin

een nieuwe vulkaan is gegroeid (in het midden).

Caldeira van de vulkaan Fogo, Kaapverdië

Een Caldeiravulkaan is?

Een caldeira (Portugees) of caldera (Spaans, maar niet-officieel in het Nederlands) is een grote komvormige krater, gevormd door vulkanische activiteit. Caldeira's ontstaan wanneer grote hoeveelheden pyroclastisch materiaal door een vulkaan worden uitgestoten waardoor het dak van de magmakamer niet meer ondersteund wordt. Hierdoor zakt het dak en valt het in de magmakamer.

Kratermeer

Een kratermeer is een meer dat zich heeft gevormd in een vulkanische krater, caldera of maar, of in een inslagkrater van een meteoriet.

Zelfde als een Caldeirameer?

Doordat de omgeving dikwijls instabiel is als gevolg van vulkanische activiteit bestaan kratermeren maar tijdelijk. Calderameren bestaan meestal langer. Een voorbeeld is het Tobameer, dat bestaat sinds de laatste uitbarsting 70.000 jaar geleden en een oppervlakte heeft van meer dan 1000 km².

Vulkanische hotspots

Een hotspot is een plek op een planeet waar vulkanisme plaatsvindt dat niet gerelateerd is aan plaatbewegingen zoals die in de plaattektoniek gelden

Een hotspot is een gebied waar de aardkorst erg dun is. Hotspots liggen vaak ver verwijdert van de randen van tektonische platen.

Vulkanisme bij convergentie

Stratovulkaan

Schildvulkaan

Explosief vulkanisme

Steile wanden

Komt voor rond de Grote Oceaan

Divergente plaatgrens

Effusief vulkanisme

Komt voor in Oost-Afrika, IJsland en Hawaii

Vloeibaar magma

Taai magma

Koppel de woorden aan de juiste breuklijn. 

Transform

divergent 

Convergent

Geen vulkanisme

Effusief vulkanisme

explosief vulkanisme

0

Midden op plaat

schildvulkaan

stratovulkaan

Hawaii

Bij mantelpluim

bij divergentie

bij convergentie

steil

flauw hellend

Hotspot 

Zware aardbevingen

Lichte aardbevingen

Huiswerk