Par. 3.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Nederland in de jaren 1914 - 1939

Nederland blijft Neutraal

Wat gaan we doen deze les?

Korte herhaling hfst. 2

Uitleg 3.1

In welk jaar begon de Eerste Wereldoorlog?

1. 1904
2. 1914
3. 1924
4. 1934

In WOI zijn veel nieuw ontwikkelde wapens ingezet. Welk wapen is wel ingezet maar is geen NIEUW wapen?

1. tank
2. vliegtuig
3. duikboot
4. gifgas

Welke bondgenoten hadden de Centralen (ook wel Triple Alliantie) in de Eerste Wereldoorlog?

1. Oostenrijk-Hongarije, Italië en Bulgarije
2. Italië en Rusland
3. Frankrijk en Rusland
4. Turkije en Oostenrijk-Hongarije

Waarom neemt Rusland niet langer deel aan de Eerste Wereldoorlog?

1. Onbeperkte duikbotenoorlog
2. Onderschept telegram
3. Ruzie met Duitsland
4. Russische Revolutie

Wanneer vond de Russische Revolutie plaats?

1. 1914
2. 1916
3. 1917
4. 1918

Wat is een reden dat de Amerikanen toch mee gaan doen in de Eerste Wereldoorlog?

1. Onbeperkte Duikbotenoorlog
2. Pearl Harbor
3. Het Zimmerman Telegram
4. Inval van België

Welke bepaling was niet in het Verdrag van Versailles opgenomen?

1. De omvang Duitse leger
2. De hoogte herstelbetaling
3. Duitsland moest koloniën en grondgebied afstaan
4. De straf Duitse generaals

Is deze kaart van voor of na de Eerste Wereldoorlog?  Geef een argument.

Europa

Is deze kaart van voor 1914 of na 1919?  Geef een argument waarom jij dit denkt.

➤Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde van vroeger naar later.

De oorlog is voorbij: 

op 11 november 1918

Kroonprins Frans-Ferdinand wordt vermoord door Gavrilo Princip.

Rusland sluit een wapenstilstand met Duitsland.

De Verenigde Staten gaan meedoen met de oorlog.

De Eerste Wereldoorlog begint.

Lezen blz. 68 - 69

Vergissing van Troelstra

1918

• In november 1918 vindt Troelstra (SDAP) dat Nederland klaar was voor een 'socialistische revolutie', zoals in Rusland was geweest. De verandering door wetgeving ging hem te langzaam
• Op dat moment had Nederland economisch 'last' van de Eerste Wereldoorlog: Belgische vluchtelingen, en Nederlandse soldaten, die wel paraat moesten staan, klaagden over slecht voedsel en strenge regels.
• De eerste verkiezingen sinds Algemeen Kiesrecht waren Troelstra tegengevallen: "Met verkiezingen zouden de socialisten nooit aan de macht komen!"

Na de 'Vergissing van Troelstra' gaat het publiek massaal de straat om koningin Wilhelmina en haar dochter kroonprinses Juliana steun te betuigen. Soldaten zwaaien met de Nederlandse vlag. Het is wel duidelijk dat het volk niet voor Troelstra, maar voor het koningshuis kiest: Troelstra's revolutiepoging is na een week mislukt.

Paragraaf  3.1

Nederland blijft neutraal

Centrale onderwerpen in de les:

Belgische vluchtelingen

De neutraliteit van Nederland

De grondwet van 1917

De Pacificatie

Handelsbelemmeringen en schaarste

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen welke gevolgen de Eerste Wereldoorlog had voor Nederland.  En waarom rond 1917 een aantal politieke problemen werd opgelost en welke dit waren.

De Dodendraad

• De Dodendraad, door Duit-sers aangelegd tussen Begie en Nederland
• Doel: Geallieerde soldaten, Duitse deserteurs, spionnen of oorlogsvrijwilligers tegen-houden
• Vermoedelijk rond  1000 mensen zijn  omgekomen.

• Duitsers plaatsen dodendraad om vluchtelingen tegen te houden: 2.000 Volt op draad, dus zeker dood als je het raakt. 
• Onbeperkte duikboten oorlog maakt ook NLse slachtoffers. Daarnaast slecht voor de handel.
• Distributiesysteem  moet ervoor zorgen dat voedsel op bonnen eerlijker verdeeld wordt,

Het jaar 1917

Situatie in Nederland

• Strijd voor Algemeen Kiesrecht
  

• Strijd voor Vrouwenkiesrecht

• Schoolstrijd

Caoutchouc-artikel

1887

• De 'rubberen regel' komt in de Grondwet, waarbij het kiesrecht wordt gegeven aan volwassen mannen 'die daarvoor geschikt zijn'.
  
• Dat klinkt vaag, en dat was ook de bedoeling: de eisen konden steeds worden verlaagd. Aan deze 'rubberen' flexibiliteit dankt het artikel haar naam.
  

Situatie in de wereld

• Eerste Wereldoorlog

• Russische Revolutie

• Strijd voor Vrouwenkiesrecht

Politieke tegenstellingen

• De socialisten willen algemeen kiesrecht, de liberalen en de confessionelen niet
  
• De confessionelen willen geld voor bijzonderde scholen, de liberalen en de socialisten niet
• De confessionelen en socialisten besluiten op elkaars voorstellen te gaan stemmen, waardoor er toch een meerderheid ontstaat.
• Hierdoor worden de liberalen buiten spel gezet

Pacificatie

1917

• Pacificatie betekent letterlijk: vredestichting
  
• Er werd tussen de partijen politieke vrede gesloten door een oplossing te vinden voor een aantal politieke problemen

Belangrijkste gevolgen van de Pacificatie (1)

• Er komt een einde aan de Schoolstrijd: zowel Openbaar- als Bijzonder onderwijs krijgen nu geld van de overheid

• Er komt Algemeen Kiesrecht voor mannen (vanaf 23 jaar)

• Er komt kiesrecht voor vrouwen (1917: passief kiesrecht, 1919: actief kiesrecht)

Belangrijkste gevolgen van de Pacificatie (2)

• Er komt een verandering van het kiesstelsel: het districtenstelsel wordt vervangen door evenredige vertegenwoordiging. Dit hebben we tegenwoordig nog steeds.

• Einde van de politieke macht van de Liberalen: pas in 2010 komt er weer een Liberale minister-president, Mark Rutte

Verhoudingen vóór en na de Pacificatie van 1917

'Sinterklaasfeest van 1917'

Aletta Jacobs

Zij krijgt hier 'niks', omdat vrouwen slechts passief en geen actief kiesrecht kregen.

Pieter Jelles Troelstra

Hij was blij, omdat er algemeen kiesrecht voor mannen kwam.

Abraham Kuyper

Hij was blij, omdat er ook geld kwam voor bijzonder onderwijs.

Na het uitroepen van de onbeperkte duikbotenoorlog in 1917

begon het Verenigd koninkrijk met de Zeeblokkade

Dus Nederland tijdens WOI...

• Mobilisering van het leger
• Belgische vluchtelingen kwamen naar NL en de aanleg van de Dodendraad (De Draad des Doods)
• Grote schaarste goederen (handel overzee werd moeilijk door onbeperkte duikbotenoorlog)
• Veel produkten alleen nog “op de bon” verkrijgbaar (distributiesysteem d.m.v. bonkaarten)
  
• En Troelstra 'vergist' zich. Ondanks de problemen bleef de revolutie uit. 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen

Begrippen en personen:

dodendraad

mobilisatie

neutraliteit

algemeen mannenkiesrecht

districtenstelsel

(stelsel van) evenredige vertegenwoordiging

Pacificatie

handelsbelemmeringen

distributiesysteem

bonkaarten

schaarste

revolutiepoging van Troelstra

Troelstra