5.1 Renaissance en Humanisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 Renaissance en Humanisme

Programma

Toetsweek 2 (week 3): KA Tijdvak 5 en 6

Toetsweek 3 (week 12): KA Tijdvak 5, 6 en 7

Toetsweek 4 (week 26): KA Tijdvak 5, 6, 7 en 8

Kenmerkende aspecten (KA)

• Zijn onderdelen van de geschiedenis die heel typisch zijn voor een bepaald tijdvak.
• Elke tijdvak heeft zijn eigen kenmerkende aspecten (KA's). 
  
• In totaal zijn er 49. De eerste 17 komen niet terug op het CE Havo. 

Hieronder staan vijf kenmerkende aspecten Sleep de kenmerkende aspecten naar de tijdvakken waar ze bij horen

Burgerschap en wetenschappelijk denken in de Griekse stadstaat.

De levenswijze van jager-verzamelaars

De verspreiding van het christendom in Europa

Het christendom in het Romeinse rijk, van verboden tot enig toegestane godsdienst

Hofstelsel en de horigheid

Kenmerkende Aspecten 

5. Tijd van Ontdekkers en Hervormers

18. Het begin van de Europese overzeese expansie

19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

20. De hernieuwde interesse voor de klassieke oudheid

21. De protestantse reformatie en de splitsing van de christelijke kerk in Europa.

22. De Opstand in de Nederlanden en het ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat

Tijdvak 5: Ontdekkers en Hervormers

• 1500-1600


• Vroegmoderne tijd
• Columbus, Erasmus, Luther, Willem van Oranje,
   Keizer Karel V, Filips II, etc. 
• Renaissance, 'ontdekkingsreizen', hervorming van het geloof, Nederland wordt onafhankelijk van Spanje

Welke omschrijving hoort bij welk tijdvak?

tijdvak 1

tijdvak 2

tijdvak 3

tijdvak 4

tijdvak 5

tijdvak 6

tijdvak 7

tijdvak 8

tijdvak 9

tijdvak 10

Ontdekkers en hervormers

Steden en staten

Jagers en boeren

Grieken en Romeinen

Wereld- oorlogen

Televisie en computer

Pruiken en revoluties

Monniken en ridders

Regenten en vorsten

Burgers en stoommachines

De Middeleeuwen is

1. Een tijdvak
2. Een periode
3. Een samenleving
4. Dit is niet het goede antwoord

Een tijdvak is ....

1. Een eeuw uit de geschiedenis
2. Een periode uit de geschiedenis
3. Een ander woordvoor tijbalk
4. De chronologische volgorde

Gebeurtenissen en ontwikkelingen in de tijd die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode zijn:

1. Kenmerkende aspecten
2. Leerdoelen
3. historische contexten
4. tijdvakken

Tijdvak 5 is de periode .....

1. 1600-1700
2. 1500-1600
3. 1650-1750
4. 1700-1800

Steden en Staten

1000-1500

1. Er komen weer meer steden => feodalisme neemt af

2. Groei handel en nijverheid

3. Katholieke kerk is een belangrijke macht

4. Meer duidelijke staten

Ontdekkers en Hervormers

1500-1600

1. Er wordt meer kritisch naar de kerk gekeken => godsdienstoorlogen

2. Wetenschap bloeit op

3. Kunstenaars gebruiken oudheid als inspiratie

4. Reizen over de hele wereld

Kenmerkende aspecten paragraaf 5.1

19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

20. De hernieuwde interesse voor de klassieke oudheid

ca. 100 v. Chr. 

1483

Kenmerken Middeleeuwse kunst

• Weinig details
  

• Felle kleuren
  
• Weinig naakt
• Geen diepte
  

• Geen expressie in gezichten
  
• Weinig realistisch
• Veel religieuze onderwerpen en koningen/kerkleiders

Tapijt van Bayeux

Tres riches heures gebedenboek

Renaissance in Italië: 

• Noord-Italië belangrijk handelsgebied rond 1400 => veel rijke burgers. 
  
• Italië daarnaast centrum (rijke) katholieke kerk.
• Veel erfgoed uit de Romeinse tijd aanwezig
• Rijke burgers en kerk willen huizen en kerken mooier maken: geven kunstenaars opdrachten voor kunst in de stijl van de oude Romeinen en Grieken. 
• Deze nieuwe belangstelling voor de oudheid wordt als een wedergeboorte gezien: Renaissance

Kenmerken van de Renaissance-kunst 

• observeren, dan pas schilderen
• realistisch: mensen zien er weer als individuen uit/verhoudingen lichaam moeten kloppen

• veel details

• perspectief (weergeven van diepte)

Kenmerken van de Renaissance-kunst

• Onderwerpen: Griekse/Romeinse mythen/sagen, maar ook Bijbelse verhalen

• Naakt: de Grieken en Romeinen vonden het naakte lichaam het toppunt van schoonheid => daarom godin Venus altijd bloot. 
  

Griekse architectuur

kenmerken:

stapelbouw

zuilen dicht op elkaar

weinig ruimte in de gebouwen

Romeinse architectuur

kenmerken:

- Mengeling van Griekse en Romeinse stijlen

- gebruik van bogen

- gebruik van beton en koepels

- eren van goden/ pracht en praal

Ingang Sint Pietersbasiliek 

Interieur Sint Pietersbasiliek

Anders denken over leven en dood

• Memento mori (Gedenk te sterven), wordt carpe diem (Pluk de dag)

• Mensen gaan meer leven voor het leven nu, en niet voor het leven na de dood

• God en geloof blijven heel erg belangrijk, maar steeds meer mensen willen dat de kerk het anders aan gaat pakken. 

Memento mori

Carpe diem

Wat is de Renaissance?

1. Italiaans voor middeleeuwen
2. Strijd tussen keizer en paus
3. Bloeiperiode van de kunst
4. Ander woord voor Romeinse tijd

Onderdeel van de middeleeuwen of de Renaissance? 

Renaissance 

Middeleeuwen 

Wat betekent Memento mori?

1. Denk aan het leven
2. Gedenk God
3. Gedenk te sterven
4. Pluk de dag

Carpe diem betekent

1. YOLO
2. Pluk de dag
3. Gedenk zij die sterven
4. Leve de renaissance

Maak nu opdracht 1, 2 en 3 op blz. 86.

Mensbeeld verandert

• Door het bestuderen van de oudheid verandert ook de manier waarop mensen naar zichzelf kijken. Voor filosofen uit de Oudheid bestond de christelijke kerk immers nog niet en zij waren meer met mensen zelf bezig.
• Voor de bovenlaag van de samenleving gold dat zij het geloof in God wat minder belangrijk begonnen te vinden. 


• Zij richtten zich meer op het leven op aarde en niet het leven na de dood.
  
• Geloof bleef wel belangrijk, maar het kreeg een andere plek in het leven. 

Humanisme

• De humanisten waren wetenschappers die de mens weer in het middenpunt (dus centraal) plaatsten. 
• Het waren zelfstandige, kritische denkers die probeerden op een rationele (dus door er goed over na te denken) manier de samenleving beter te maken. 
• De humanisten bestudeerden allerlei teksten uit de klassieke oudheid => vooral de oudst mogelijke versies van bijbelteksten. Deze waren in het Grieks en Aramees geschreven.

Desiderius Erasmus

• humanistisch denker uit Rotterdam
  
•  werkte voor de katholieke kerk, maar vond het belangrijk ook zelf na te denken.
• Wilde de best mogelijke bijbel door de oudste teksten te vinden (teksten geschreven door ooggetuigen zijn immers meest betrouwbaar). 
• Vertaalde deze teksten uit het Grieks en het Aramees. 
• Vond dat de kerk meer bezig moest zijn met goede dingen en minder met zichzelf. 

Lof der Zotheid

• Erasmus schreef meerdere boeken, waaronder het boek Lof der zotheid. Dit boek werd een bestseller.

De belangrijkste punten uit dit  boek zijn:

• De Kerk zou moet handelen zoals in de Bijbel staat 
• De geestelijkheid zou eenvoudig moeten leven, net zoals Jezus.

Humanisten

• Niet alleen bijbelteksten en filosofen werden bestudeerd, maar er werd allerlei kennis onderzocht.
• De Nederlanders Vesalius werd de grondlegger van de anatomie.
• De Griekse arts Galenus had dieren ontleed om lichamen te onderzoeken. 
• Vesalius onderzocht menselijke lichamen en hierdoor kon hij fouten corrigeren in wat mensen eerder dachten.
• In zijn boek Humani Fabrica werden deze nieuwe ideeën gepubliceerd.  

Maak nu opdracht 4 en 5