Theorie jaar 1 hv

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Theorie Lezen jaar 1 

TH

Leesstrategieën

Als je iets leest heb je altijd een doel. Iets opzoeken in een woordenboek heeft een ander doel dan een paragraaf uit een schoolboek leren. 

Verschillende manieren van lezen:

1. Verkennend lezen                    3. Zoekend lezen

2. Nauwkeurig lezen                   4. Studerend lezen

1. Verkennend lezen (hv)

Je wil een indruk van de tekst krijgen.

- lees titel, eerste en laatste alinea

- lees tussenkopjes en vetgedrukte woorden

- kijk naar plaatjes en de tekst eronder

- lees de bron onder de tekst

- bedenk wat het onderwerp zou zijn van de tekst

JE LEEST DUS NOG NIET DE HELE TEKST!

2. Nauwkeurig lezen (hv)

Je wil de tekst begrijpen en precies weten wat erin staat. 

- je leest de hele tekst (elk woord)

- je let goed op informatie in inleiding en slot

- stel de vraag: Wat wordt er over het onderwerp verteld?

- stel betekenis moeilijke woorden vast

- bedenk wat de alinea's met elkaar te maken hebben

Buitenkant

Alles wat te maken heeft met hoe een tekst er uitziet. 

- titel/ kopje

-deeltitel/ tussenkopje

- plaatjes

- alinea

- bron

Titel/ Kopje

- staat boven de tekst

- vaak in een groter lettertype en vetgedrukt

- noemt SOMS het onderwerp

- geeft een aanwijzing over het onderwerp

* Bij een krantenbericht noem je de titel een kopje.*

Deeltitel/ Tussenkopje

- titel midden in de tekst

- vaak vetgedrukt (soms ook iets groter lettertype)

- geeft aan waarover een tekstgedeelte gaat

* Bij een krantenbericht noem je deeltitel een tussenkopje.*

Onderwerp

Geeft aan waar de tekst over gaat in 1 of een paar woorden.

Er staat NOOIT een persoonsvorm in het onderwerp.

Vb. 

- Mijn eerste vakantie in Azië

- Aardbevingen

- Het uitbreken van de griepepidemie

Onderwerp

Zo vind je het onderwerp:

- lees de titel en de eerste alinea

- kijk naar vetgedrukte/ opvallende woorden

- bekijk plaatjes en lees wat erbij staat geschreven

- Stel de vraag: Waar gaat deze tekst over?

Het antwoord op die vraag is een woord of een paar woorden. 

Deelonderwerp

Dit is het onderwerp van een tekstgedeelte. 

Het deelondwerp kan gaan over 1 alinea, maar ook over een paar alinea's. 

Alinea

Elke langere tekst is opgebouwd uit alinea's.

In een alinea wordt een stukje van het onderwerp behandeld.

Hoe herken je een alinea?

- De laatste regel is niet helemaal vol.

- De eerste regel springt in.

- Er staat een witregel tussen twee alinea's.

Bron

- Geeft aan waar de tekst vandaan komt.

- Staat altijd onderaan de tekst.

vb. 

Bron: naar NRC Handelsblad

Bron: naar www.7days.nl

Theorie

Feit 

- iets wat werkelijk zo is of wat werkelijk gebeurd is
- kun je controleren

Theorie 

Mening

- wat iemand ergens van vindt

- verschilt vaak

- standpunt, oordeel, opinie, opvatting

Theorie (moeilijkewoordenwijzer)

1. Is het woord belangrijk?
2. Leid de betekenis af uit de context (= zinnen in de buurt van het woord)
- omschrijving              - tegenovergesteld woord
- synoniem                     - een zin die je op een idee brengt.
- voorbeeld
3. Geen aanwijzing in de tekst? Woordenboek of vragen!

Theorie (tekstverband 1)

Goede tekst heeft verband tussen: - woorden
                                                                          - zinnen
                                                                          - alinea's
Dit noem je een tekstverband. 

Signaalwoorden kunnen een tekstverband aangeven.

Theorie (tekstverband 1)

1. Opsommend tekstverband = Noemt twee of meer tekstdelen in volgorde.

Signaalwoorden: 

ook, bovendien, daarnaast, zowel...als, ten eerste, ten slotte, enz.

Voorbeeld: 

Willem verzamelt treintjes. Ook spaart hij foto's van het koningshuis. Hij is bovendien de trotse eigenaar van twee dwergpoedels.

Theorie (tekstverband 1)

2. Tijdsvolgorde = geeft de volgorde waarin gebeurtenissen plaatsvinden

Signaalwoorden: 

eerst, daarna, voordat, nadat, toen, terwijl, zodra, ten slotte, enz.

Voorbeeld: 

Voordat Carola haar haren laat knippen, ontbijt ze in 'Het Frietkot'. Daarna neemt ze meteen de bus.

Theorie (tekstverband 1)

3. Tegenstellend = geeft aan welke tekstdelen een tegenstelling vormen

Signaalwoorden:

maar, echter, evenwel, toch, daarentegen, enz.

Voorbeeld: 

De kapper is al ver over de tachtig, toch knipt hij nog fantastisch.

Theorie (tekstopbouw)

Tekstopbouw = de logische volgorde waarin de informatie van
                                 een goedgeschreven tekst staat.

(Je kunt de opbouw vinden door verkennend te lezen.)

Er zijn twee manieren:
- driedeling: inleiding, kern, slot
- tweedeling: inleiding, kern

Theorie (tekstopbouw)

Inleiding
- Kan veel functies hebben

- Informatie waaruit je het onderwerp kunt afleiden

Kern
- Behandelt het onderwerp
- Je kunt deelonderwerpen onderscheiden

De laatste alinea

- Driedeling: bezit vaak een samenvatting of een conclusie (slot!)
- Tweedeling: bezit nieuwe informatie (geen slot, maar kern)

Theorie (opbouw van alinea's)

Alinea's hebben vaak een duidelijke opbouw. 

Hoofdmededeling + uitleg/uitwerking = alinea

De zin waarin de hoofdmededeling staat, heet de kernzin:

- De kernzin is vaak de eerste zin, maar hij kan ook op een andere plaats in de alinea staan. 

- Kernzinnen noemen het onderwerp van de alinea / geven aan wat de belangrijkste informatie is.

Opbouw alinea

Kernzin

toelichting/ uitleg

Spanning kan verschillende oorzaken hebben.

Oorzaken worden genoemd.

Theorie (hoofdgedachte)

Hoofdgedachte = het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp zegt.

Zo vind je een hoofdgedachte:
1. Onderwerp zoeken.

2. Wat is het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp zegt? Antwoord in één zin. 

Theorie (hoofdgedachte)

Hoe kan de hoofdgedachte in de tekst staan?

Optie 1   

Samenvatting in de inleiding of in het slot.

Optie 2

Inleiding = vraag, slot = antwoord.

Optie 3  

Inleiding = mening, slot = conclusie. 

Hoofd- en bijzaken

Hoofdzaken = belangrijkste dingen die in de tekst worden gezegd.

Bijzaken = de minder belangrijke informatie.

Samenvatting maken? 

- Hoofdzaken noteren en bijzaken weglaten.

- Kijk per deelonderwerp wat de hoofdzaak is.

- Maak gebruik van de kernzinnen van de alinea's.

Verwijswoorden

Niet steeds dezelfde woorden gebruiken? Gebruik verwijswoorden.

Verwijswoorden wijzen naar iets wat eerder in de tekst is genoemd.

Stel een vraag om erachter te komen waar een verwijswoord naar verwijst:

Het was vervelend dat ik in mijn vakantie kiespijn kreeg. 

Vraag: 'Wat was vervelend?'
Antwoord: 'dat ik in mijn vakantie kiespijn kreeg'.

Tekstdoelen

Wat is een tekstdoel?

- Het doel dat de schrijver met zijn tekst wil bereiken.

Je leert er vier:

- informeren (H4)

- Amuseren (H4)

- Overtuigen (H5)

- Activeren (H5)

Tekstdoelen

Informeren

Amuseren

informatieve tekst (alleen vwo)

- schematische samenvatting: de tekst wordt samengevat in een overzichtelijk schema

- instructie: uitleg in stappen hoe je iets moet doen

Lezerspubliek

Lezerspubliek:

Degene voor wie de schrijver de tekst heeft geschreven. (voor kinderen schrijf je anders dan voor volwassenen).

Waar let je op?

- bron                                          - zinsbouw

- onderwerp                            - afbeeldingen

- woordkeus

Tekstverbanden

Tot nu toe:

- Tegenstellend

- Opsommend

- Tijdsvolgorde

Nieuw:

- Uitleggend: bijvoorbeeld, dat wil zeggen, zoals

Tekstdoelen

Tekstdoelen 

Informeren en amuseren heb je in H4 gehad. 

Overtuigen: schrijver wil dat de lezer dezelfde mening krijgt. (TIP! OVERTUIGEN DOE JE MET JE HOOFD) Denk aan mening over huiswerkvrije school. 

Activeren: schrijver wil dat je actie onderneemt (TIP! ACTIVEREN DOE JE MET JE LICHAAM) Denk aan reclame van de Appie. 

Tekstdoelen, -soorten, -vormen

LEER HET SCHEMA IN HET BOEK UIT JE HOOFD!

Zie voor extra oefening:

LessonUp les:  Oefenen tekstdoelen brugklas

Lezerspubliek

Lezerspubliek:

Degene voor wie de schrijver de tekst heeft geschreven. (voor kinderen schrijf je anders dan voor volwassenen).

Waar let je op?

- bron                                          - zinsbouw

- onderwerp                            - afbeeldingen

- woordkeus

Leespubliek

Leespubliek = degene die de tekst gaat lezen

(Denk aan verschil jeugdkrant en krant voor volwassenen)

Bepalen van je leespubliek:

- Kijk naar de bron.

- Wat is het onderwerp.

- Let op het taalgebruik.

Tekstdoelen

Betogende tekst

Tekstdoel = overtuigen

(Doe je met je hoofd.)

De schrijver geeft zijn mening en verdedigt deze met argumenten.

Argument = informatie om je mening te bewijzen

Tekstverbanden

Leer het ezelsbruggetje:                           TOT URC

Tegenstelling

Opsomming

Tijdsvolgorde

Uitleggend

Redengevend (nieuw)

Concluderend (nieuw) 

Redengevend verband

Signaalwoorden: want, omdat, daarom, immers, namelijk

Vb. Ik ga de toets goed maken, want ik heb goed geleerd. 

Concluderend verband

Signaalwoorden: dus, dan ook, hieruit volgt, de slotsom is, concluderend

Vb. Je hebt geen tekorten meer, dus je bent over naar het tweede jaar.