Theorie jaar 1 th

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Theorie Lezen jaar 1 

TH

Leesstrategieën

Als je iets leest heb je altijd een doel. Iets opzoeken in een woordenboek heeft een ander doel dan een paragraaf uit een schoolboek leren. 

Verschillende manieren van lezen:

1. Verkennend lezen                    3. Zoekend lezen

2. Nauwkeurig lezen                   4. Studerend lezen

Leesstrategieën (th)

1. verkennend lezen:  Je wil een eerste indruk krijgen van de tekst. (je leest hem nog niet echt.)

2. nauwkeurig lezen: Je wil de tekst helemaal begrijpen. (Je leest hem helemaal.)

3. zoekend lezen: Je hebt een vraag en wil het antwoord weten. (Je zoekt in de tekst het antwoord.)

4. studerend lezen: Je wil de informatie uit de tekst onthouden.

Buitenkant

Alles wat te maken heeft met hoe een tekst er uitziet. 

- titel/ kopje

-deeltitel/ tussenkopje

- plaatjes

- alinea

- bron

Titel/ Kopje

- staat boven de tekst

- vaak in een groter lettertype en vetgedrukt

- noemt SOMS het onderwerp

- geeft een aanwijzing over het onderwerp

* Bij een krantenbericht noem je de titel een kopje.*

Deeltitel/ Tussenkopje

- titel midden in de tekst

- vaak vetgedrukt (soms ook iets groter lettertype)

- geeft aan waarover een tekstgedeelte gaat

* Bij een krantenbericht noem je deeltitel een tussenkopje.*

Onderwerp

Geeft aan waar de tekst over gaat in 1 of een paar woorden.

Er staat NOOIT een persoonsvorm in het onderwerp.

Vb. 

- Mijn eerste vakantie in Azië

- Aardbevingen

- Het uitbreken van de griepepidemie

Onderwerp

Zo vind je het onderwerp:

- lees de titel en de eerste alinea

- kijk naar vetgedrukte/ opvallende woorden

- bekijk plaatjes en lees wat erbij staat geschreven

- Stel de vraag: Waar gaat deze tekst over?

Het antwoord op die vraag is een woord of een paar woorden. 

Deelonderwerp

Dit is het onderwerp van een tekstgedeelte. 

Het deelondwerp kan gaan over 1 alinea, maar ook over een paar alinea's. 

Alinea

Elke langere tekst is opgebouwd uit alinea's.

In een alinea wordt een stukje van het onderwerp behandeld.

Hoe herken je een alinea?

- De laatste regel is niet helemaal vol.

- De eerste regel springt in.

- Er staat een witregel tussen twee alinea's.

Bron

- Geeft aan waar de tekst vandaan komt.

- Staat altijd onderaan de tekst.

vb. 

Bron: naar NRC Handelsblad

Bron: naar www.7days.nl

Verkennend lezen

Eerste indruk krijgen. 

Je leest:

- de titel                                                  - vetgedrukte woorden

- eerste alinea                                     - eventuele afbeeldingen

- laatste alinea                                    - info onderaan de tekst

- tussenkopjes

Verkennend lezen

De vragen die je jezelf stelt: 
- Onderwerp?
- Tekstsoort?

- Tekstdoel?
- Opbouw? 
- Bron?
- Schrijver?

Nauwkeurig lezen

Tekst begrijpen en precies weten wat erin staat.
- Info inleiding en slot?
- Belangrijkste van het onderwerp?

- Betekenis moeilijke woorden?
- Verbanden tussen tekstdelen

Feiten

Feit = 

- iets wat werkelijk zo is of wat echt is gebeurd. 

- Je kunt het controleren. 

Meningen

Mening = 

- Wat iemand ergens van vindt.

- Verschillen vaak.

- Andere woorden voor mening: standpunt, oordeel, opinie, opvatting. 

Moeilijkewoordenwijzer

1. Is het woord belangrijk?
2. Leid de betekenis af uit de context (= zinnen in de buurt van het woord)
- omschrijving              - tegenovergesteld woord
- synoniem                     - een zin die je op een idee brengt.
- voorbeeld
3. Geen aanwijzing in de tekst? Woordenboek of vragen!

Theorie (tekstopbouw)

Tekstopbouw = de logische volgorde waarin de informatie van
                                 een goedgeschreven tekst staat.

Er zijn twee manieren:
- driedeling: inleiding, kern, slot
- tweedeling: inleiding, kern

Theorie (tekstopbouw)

Inleiding: 
Informatie waaruit je het onderwerp kunt afleiden. Het onderwerp wordt geïntroduceerd.

Kern: 

Informatie over het onderwerp. Verschillende kanten van het onderwerp worden besproken. De informatie is 'nieuw'.

Slot

Bezit vaak een samenvatting of een conclusie.

Theorie (opbouw van alinea's)

Alinea's hebben vaak een duidelijke opbouw. 

Alinea = Kernzin + uitleg of toelichting

Staat meestal vooraan, maar kan ook ergens anders staan. 

In kernzin staat de hoofdmededeling van de alinea. 

Dus: Het belangrijkste van de alinea.

Opbouw alinea

Kernzin

toelichting/ uitleg

Spanning kan verschillende oorzaken hebben.

Oorzaken worden genoemd.

Theorie (alinea's samenvatten)

Hoofdzaak = de belangrijkste informatie.

Als je de hoofdzaak wilt noteren van een deel van een tekst:

• Noteer de kernzin. Deze geeft vaak het onderwerp aan. Noteer heel kort wat er in de alinea over het onderwerp wordt gezegd.
• Als de kernzin de belangrijkste info van de alinea geeft, voeg je alleen wat van de toelichting toe.  
  

Theorie (hoofdgedachte)

Hoofdgedachte = het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp zegt.

Zo vind je een hoofdgedachte:
1. Onderwerp zoeken. (één of paar woorden)

2. Wat is het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp zegt? Antwoord in één zin. 

Theorie (hoofdgedachte)

Hoe kan de hoofdgedachte in de tekst staan?

Optie 1   

Samenvatting in de inleiding of in het slot.

Optie 2

Inleiding = vraag, slot = antwoord.

Optie 3  

Inleiding = mening, slot = conclusie. 

Theorie (tekstverband 1)

Goede tekst heeft verband tussen: - woorden
                                                                          - zinnen
                                                                          - alinea's
Dit noem je een tekstverband. 

Signaalwoorden kunnen een tekstverband aangeven.

Theorie (tekstverband 1)

1. Opsommend tekstverband = Noemt twee of meer tekstdelen in volgorde.

Signaalwoorden: 

ook, bovendien, daarnaast, zowel...als, ten eerste, ten slotte, enz.

Voorbeeld: 

Willem verzamelt treintjes. Ook spaart hij foto's van het koningshuis. Hij is bovendien de trotse eigenaar van twee dwergpoedels.

Theorie (tekstverband 1)

2. Tijdsvolgorde = geeft de volgorde waarin gebeurtenissen plaatsvinden

Signaalwoorden: 

eerst, daarna, voordat, nadat, toen, terwijl, zodra, ten slotte, enz.

Voorbeeld: 

Voordat Carola haar haren laat knippen, ontbijt ze in 'Het Frietkot'. Daarna neemt ze meteen de bus.

Theorie (tekstverband 1)

3. tegenstellend = geeft aan welke tekstdelen een tegenstelling vormen

Signaalwoorden:

maar, echter, evenwel, toch, daarentegen, enz.

Voorbeeld: 

De kapper is al ver over de tachtig, toch knipt hij nog fantastisch.

Tekstdoelen

Wat is een tekstdoel?

- Het doel dat de schrijver met zijn tekst wil bereiken.

Je leert er vier:

- informeren (H4)

- Amuseren (H4)

- Overtuigen (H5)

- Activeren (H5)

Tekstdoelen

Informeren

Amuseren

Tekstdoelen

Tekstdoelen 

Informeren en amuseren heb je in H4 gehad. 

Overtuigen: schrijver wil dat de lezer dezelfde mening krijgt. (TIP! OVERTUIGEN DOE JE MET JE HOOFD) Denk aan mening over huiswerkvrije school. 

Activeren: schrijver wil dat je actie onderneemt (TIP! ACTIVEREN DOE JE MET JE LICHAAM) Denk aan reclame van de Appie. 

Tekstdoelen, -soorten, -vormen

LEER HET SCHEMA IN HET BOEK UIT JE HOOFD!

Zie voor extra oefening:

LessonUp les:  Oefenen tekstdoelen brugklas

Lezerspubliek

Lezerspubliek:

Degene voor wie de schrijver de tekst heeft geschreven. (voor kinderen schrijf je anders dan voor volwassenen).

Waar let je op?

- bron                                          - zinsbouw

- onderwerp                            - afbeeldingen

- woordkeus

Leespubliek

Leespubliek = degene die de tekst gaat lezen

(Denk aan verschil jeugdkrant en krant voor volwassenen)

Bepalen van je leespubliek:

- Kijk naar de bron.

- Wat is het onderwerp.

- Let op het taalgebruik.

Tekstdoelen

Betogende tekst

Tekstdoel = overtuigen

(Doe je met je hoofd.)

De schrijver geeft zijn mening en verdedigt deze met argumenten.

Argument = informatie om je mening te bewijzen

Tekstverbanden

Leer het ezelsbruggetje:                           TOT URC

Tegenstelling

Opsomming

Tijdsvolgorde

Uitleggend

Redengevend (nieuw)

Concluderend (nieuw) 

Redengevend verband

Signaalwoorden: want, omdat, daarom, immers, namelijk

Vb. Ik ga de toets goed maken, want ik heb goed geleerd. 

Concluderend verband

Signaalwoorden: dus, dan ook, hieruit volgt, de slotsom is, concluderend

Vb. Je hebt geen tekorten meer, dus je bent over naar het tweede jaar.