3.3 en 3.4: Uitleg gehoor, proeven en ruiken (1 lesuur)

3.3 en 3.4: Uitleg gehoor, proeven en ruiken 

3.3 en 3.4: Na deze les kan jij:

De onderdelen van het oor benoemen met hun functies

Beschrijven wat de prikkel geluid is 

Aangeven wat het gehoorbereik van een mens is

De begrippen geluidssterkte en toonhoogte beschrijven

Aangeven wat een gehoorbeschadiging is

Aangeven hoe het evenwichtsorgaan eruit ziet en werkt

Aangeven hoe je verschillende geuren kunt ruiken 

Aangeven hoe je verschillende smaken kunt proeven

Aangeven welke zintuigen samen bepalen wat je proeft als je eet en wat bepaalt of je iets lekker of niet lekker vindt. 

 

Het oor 

 gebruik het oor-model

Buiten oor:           lucht
oorschelp-gehoorgang-oorsmeerkliertjes

Midden oor:         lucht

trommelvlies-trommelholte met de gehoorbeentjes: hamer, aambeeld en stijgbeugel - buis van Eustachius

Binnen oor:         vocht

slakkenhuis - gehoorzenuw - evenwichtsorgaan

Geluid is de prikkel in de vorm van luchttrillingen.

Het trommelvlies vangt geluidstrillingen op.  

Hoe hoor je geluiden?

Geluid zijn trillingen in de lucht.

Een gitaar kan geluid maken, doordat deze de lucht laat trillen.

                                 Elke snaar heeft een andere toonhoogte.

                                 Dit drukken we uit in Hertz: (Hz).
                                 Deze kan van hoog naar laag zijn.

                                 De geluidssterkte drukken we uit in Decibel (dB)
                                 Deze kan van zacht naar hard geluid zijn. 

Geluidsgolven bepalen wat je hoort.

Met je gehoorzintuig neem je geluiden waar. Geluiden zijn trillingen van de lucht. 

Snelle trilling = hoog geluid, langzame trilling = laag geluid. (toonhoogte in Hertz -Hz)

Grote uitslag = hard geluid, kleine uitslag = zacht geluid (geluidsniveau in decibels - Db)

Trommelvlies 

Buiten het oor en binnenin het oor is er lucht. De druk hoort gelijk te zijn (slikken/gapen). 

Het trommelvlies wordt door geluiden aan het trillen gebracht: Hoog of laag en hard of zacht. 

De gehoorbeentjes geven het door aan het slakkenhuis. 

Trommelvlies                                                           Trommelholte

Gehoorbeentjes
geven trillingen
door

Slakkenhuis: Hier worden geluidstrillingen omgezet in impulsen door de gehoorzintuigcellen (lijkt op haartjes)

Slakkenhuis

= opgerold buis met vloeistofkanalen

hoge geluiden:

begin van het slakkenhuis

lage geluiden: eind van het slakkenhuis

Gehoorbereik

• Mensen horen tussen de 20 en 20000 Hertz. Dit noem je de onderste- en bovenste gehoorgrens
• Het gehoorbereik verschil per diersoort.
• Als je ouder wordt slijten de haartjes van de zintuigcellen. Je hoort geen hoge tonen meer. Hoe oud zijn jou oren?:

geluidssterkte

geluid ontstaat door trilling van de lucht. Hoe sterker de trilling, hoe harder het geluid.

Gehoorbeschadiging kan ontstaan bij geluiden langdurig boven de 80 dB. 

Trilhaartjes raken beschadigd, je wordt langzaam doof.

Trilhaartjes in het slakkenhuis bevatten geluids-zintuigcellen die geluids-prikkels omzet in impulsen door de gevoelszenuwen naar een bepaald gebied in de hersenen waarmee je hoort.

Trilhaartjes in het slakkenhuis

Nog een zintuig? Ja! Het evenwichtsorgaan

De prikkel is bewegingen van je lichaam

Evenwichtsorgaan

• Het evenwichtsorgaan bevat 3 halfcirkelvormige kanalen (met vocht). 
• De vloeistof stroomt als je je lichaam beweegt, afhankelijk van de richting.
• De zintuigcellen veranderen deze prikkels in impulsen en gaan via gevoelszenuwen naar een bepaald gebied in je hersenen.
• Hierdoor weet je hoe je je beweegt en zorgt ervoor dat je weet wat boven, onder, links en rechts is.

Lees de tekst op blz 76. voor de werking

Nog 2 zintuigen: Ruiken en proeven

Wat ruikt mijn tong?

Slangen kunnen ook goed ruiken.

Dat doen zij met hun tong.

Doordat die twee punten heeft, gaat dat heel goed. 

Hoe ruik je?

• Ruiken doe je met je reukzintuig
• Je ruikzintuig zit boven in het neusslijmvlies
  
• De prikkel zijn geurstoffen die in de lucht zweven
  
  
• Je neus waarschuwt je ook voor gevaarlijke stoffen
  

Hoe ruik je verschillende geuren?

Elke geur bestaat uit verschillende geurstoffen die elk een andere receptor op een bepaalde reukzintuigcel prikkelt die een impuls geeft naar een bepaald deel van het reukcentrum. Je hebt er duizenden.

In de hersenen heb je ook een geurgeheugen waardoor je steeds meer geuren leert kennen en herkennen.

Proeven

Op je tong zitten smaakpapillen die groeven hebben met smaakzintuigen. Elk deel van de tong bevat verschillende smaakzintuigen die door verschillende smaakprikkels een impuls geven. Je proeft ze omdat de impuls in een ander deel van je hersenen terecht komt.

Proeven

Proeven van eten

Bij het proeven van eten werken je reukzintuigen en smaakzintuigen samen.

Je proeft dus ook door geuren die in je neus komen.

Het is voor het proeven ook belangrijk hoe eten eruitziet en voelt op je tong (warm, koud, korrelig, zacht, stevig).

Of je iets lekker vindt heeft te maken met jouw cultuur (je omgeving)

Huiswerk: 3.3 en 3.4 - Horen, proeven en ruiken

• Lezen en bestuderen bronnen (maak aantekeningen van de begrippen en tekeningen met de onderdelen). 
• Uitleg 3.3 en 3.4 bekijken op LessonUp.
• Huiswerk maken 3.3 en 3.4 in werkboek A: alle vragen serieus maken.

gehoorgang

trommelvlies

gehoorbeentjes

evenwichtszintuig

slakkenhuis

buis van Eustachius

Welk onderdeel zorgt ervoor dat de druk buiten je oor en binnen in je oor even groot is?

1. Trommelvlies
2. Slakkenhuis
3. Buis van Eustachius
4. Gehoorgang

Het slakkenhuis is gevuld met ... en zet ... in beweging

1. lucht - zintuighaartjes
2. vocht - zenuwcellen
3. vocht -zintuighaartjes
4. lucht - zenuwcellen

3. Wat is de prikkel voor je evenwichtszintuig?

1. Gewicht
2. Geluid
3. Licht
4. Bewegingen

.

In welk deel van het oor liggen de gehoorzintuigcellen?

1. trommelvlies
2. trommelholte
3. gehoorzenuw
4. slakkenhuis

Waar in het oor worden impulsen gemaakt?

1. in de oorschelp
2. in het trommelvlies
3. in het slakkenhuis
4. in de gehoorszenuw

1

2

3

4

Geluidsprikkels komen aan bij de oren

Zintuigcellen in het oor veranderen prikkels in impulsen

Impulsen gaan door zenuwen naar de hersenen

De persoon is bewust van het geluid

Hoe heten de zintuigcellen waar je mee kunt ruiken?

1. Reukpapillen
2. Reukharen aan de reukzintuigcellen
3. Geurpapillen
4. Geurharen aan de geurzintuigcellen

Ruiken doe je met de ..... (1) van het orgaan de neus, de prikkel hiervoor zijn ..... (2)

1. 1 = neus 2=geur
2. 1=reukzintuigen 2=geurstoffen
3. 1=reukpapillen 2=geurstoffen
4. 1=smaakzintuig 2= geur

Waar in het lichaam wordt bepaald of je een geur vies of lekker vindt ruiken?

1. In de gevoelszenuw.
2. In de hersenen.
3. In de neusholte.
4. In het neusslijmvlies

Ruiken met de tong komt voor bij

1. amfibieën
2. reptielen
3. mollen
4. uilen

Je kan proeven door de samenwerking van

1. Oog en neus
2. Oog en tong
3. Neus en tong
4. Mond en tong

Welke smaken kan je proeven?

1. Bitter, umami en zoet
2. Zoet, zout en zuur
3. Zout, zoet en bitter
4. Zout, zoet, bitter, zuur en umami

verschil tussen proeven van de smaak van een zoet suikerklontje en een stukje zoete melkchocolade komt door?

1. verschillende smaakzintuigen
2. opvangen van de structuur door tastzintuigjes op je lippen
3. verschil in geurstoffen
4. combineren door hersenen van impulsen uit reukzintuig en smaakzintuig

Huiswerk: 3.3 en 3.4 - Horen, proeven en ruiken

• Lezen en bestuderen bronnen (maak aantekeningen van de begrippen en tekeningen met de onderdelen). 
• Uitleg 3.3 en 3.4 bekijken op LessonUp.
• Huiswerk maken 3.3 en 3.4 in werkboek A: alle vragen serieus maken.