Schrijven I

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Schrijven I

Nieuw Nederlands 5de editie

3havo/vwo

Het schrijven van een uiteenzetting

Leerdoelen

• Ik weet wat een uiteenzetting is
• Ik kan een bouwplan opstellen
• Ik kan een uiteenzetting schrijven

Wat denk je dat de toegevoegde waarde van
goed leren schrijven is?

1. Als je je schriftelijk goed kan verwoorden, geeft dat zelfvertrouwen.
2. Als je goed kan schrijven, word je later (terecht of onterecht) zakelijk serieuzer genomen.
3. Als je oefent met schrijven, wordt je concentratie beter en ontwikkel je discipline.
4. A + B + C

Welk doel heeft de schrijver dus bij het schrijven van een uiteenzetting?

Uitleg

Het schrijversdoel van een uiteenzetting is het informeren van de lezer. De schrijver probeert dat doel te bereiken door zoveel mogelijk feiten en/of objectieve informatie met de lezer te delen.

1. Hij wil de lezer informeren.
2. Hij wil de lezer overtuigen.
3. Hij wil de lezen activeren.
4. Hij wil de lezer amuseren.

In een uiteenzetting kom je geen mening tegen.

Uitleg

De stelling klopt niet helemaal. In een uiteenzetting mag wel de mening van derden worden gegeven, maar de schrijver verwoordt nooit zijn eigen mening. Als hij de mening van derden in de uiteenzetting noemt, doet hij dat verder zo neutraal mogelijk.

1. Deze stelling klopt.
2. Deze stelling klopt niet.
3. Deze stelling klopt niet helemaal.
4. Dat weet ik niet.

Goed leren schrijven in 10 stappen

1. Eerst oriënteer je je op mogelijke onderwerpen.
   
2. Daarna selecteer je twee opties.
   
3. Vervolgens ga je een kort vooronderzoek doen.
   
4. Uiteindelijk maak je een definitieve keuze.
   
5. Daarna volgt een diepgaander onderzoek.
   
6. Op basis van dit onderzoek maak je een bouwplan.
   
7. De informatie uit je bouwplan verwerk je in een kladversie.
   
8. Je kijkt je kladversie kritisch na op je taalgebruik.
   
9. Je herschrijft je kladversie zo nodig.
   
10. Uiteindelijk schrijf je een netversie.
    

Tien stappen???

Tien stappen lijkt misschien belachelijk veel, maar alle stappen lopen in elkaar over. Je maakt ze soms bijna ongemerkt. Sommige stappen neem je heel snel; daar ben je nog geen halve les mee bezig. Andere stappen nemen wel veel tijd in beslag. 

Verder is het schrijven van een tekst een complexe bezigheid, die de nodige voorbereiding en veel geduld vereist. 

Voor schrijven geldt afsluitend hetzelfde als voor voetbal, schaken en zoenen: oefening baart kunst. Lees: hoe vaker je het doet, hoe handiger je er in wordt!

Stap 1 en 2: Oriëntatiefase

Ieder schrijfproces start met een oriëntatiefase. In deze fase ga je op zoek naar twee onderwerpen voor je toekomstige schrijfopdracht. Kies bij het maken van een schrijfopdracht bij voorkeur voor onderwerpen waar je al wat van afweet of waar je geïnteresseerd in of nieuwsgierig naar bent. Dat maakt het schrijfproces een stuk leuker én eenvoudiger.

Bij het schrijven van een uiteenzetting is het verder verstandig om voor onderwerpen te kiezen waar je een niet al te uitgesproken mening over hebt. Het is anders als schrijver wel heel lastig om objectief (= neutraal) te blijven. Zodra jouw mening in je tekst te veel op de voorgrond komt te staan, is deze immers niet langer informatief, maar betogend. En dat is nu net níet de bedoeling bij een uiteenzetting! 

 

Voorbeelden van onderwerpen

• Het effect van bloggers op de samenleving
• Het bestedingspatroon van jongeren
• De ontwikkeling van het onderwijs
• De robot als huishoudelijke hulp
  
• Whizzkids
• Populisme in de politiek


• De taal van ouderen
• Plassen tijdens festivals

Onderwerp kiezen?

Het is de bedoeling dat je ten minste 1 onderwerp zelf bedenkt. Je mag van de lijst van voorbeelden een tweede onderwerp kiezen. 

Voor welke twee onderwerpen
heb je gekozen?

Stap 3 en 4: Vooronderzoeksfase

Je hebt nu twee mogelijke onderwerpen voor je uiteenzetting gekozen. In de vooronderzoeksfase ga je vervolgens op zoek naar zoveel mogelijk feitelijke informatie over deze twee onderwerpen. Dat doe je om uiteindelijk een keuze te kunnen maken tussen de beide onderwerpen. Misschien heb je al een voorkeur voor een van de onderwerpen, maar check in deze fase dan toch voor de zekerheid of je wel genoeg bruikbare informatie over dit onderwerp kan vinden. Informatie is bruikbaar als deze van een betrouwbare bron komt. Je informatie moet verder actueel en vrij toegankelijk zijn. 

LET OP! Besteed aan het vooronderzoek naar ieder onderwerp niet meer dan 10 minuten. Maak op basis van je bevindingen uiteindelijk een keuze voor een van de beide onderwerpen.

Wat is je definitieve onderwerp?

Stap 5: Onderzoeksfase

Je hebt je definitieve keuze gemaakt. Dat betekent dat je een onderwerp hebt uitgekozen waar je geïnteresseerd in bent of waar je al het nodige van afweet. Over dit onderwerp is ook genoeg, betrouwbare en actuele informatie te vinden. Nu ga je je onderwerp echt onder de loep nemen.

De onderzoeksfase staat in het teken van het verzamelen van bruikbare informatie uit ten minste vijf verschillende bronnen. Die informatie bewaar je bij elkaar in een online map. Hierin sla je alle documenten en linkjes op die je straks moet raadplegen om je tekst te kunnen schrijven. Deze informatie vormt later ook de basis voor je bronnenlijst. Meer informatie? Kijk bij Informatievaardigheden op blz. 274-275 van Nieuws Nederlands.

Stap 6: Structureringsfase

In de structureringsfase ga je de informatie die je hebt verzameld, ordenen. Dat gebeurt eigenlijk vanzelf als je deze verwerkt in een bouwplan. Het bouwplan vormt de basis voor je uiteindelijke schrijfopdracht.

Een bouwplan bevat vaste onderdelen. Zo beschrijf je in je bouwplan bijvoorbeeld voor welke doelgroep en met welk doel je je tekst gaat schrijven en vanuit welke structuur je tekst is opgebouwd. Je maakt in je bouwplan ook alvast een indeling voor je tekst. Welke informatie wil je terug laten komen in de inleiding? In het middenstuk? En het slot? Die informatie schrijf je alvast op in trefwoorden. Hoe je dat precies aanpakt, zie je in het navolgende filmpje. Heb je meer hulp nodig? Bekijk dan in bijlage 1 het stappenplan voor het maken van een bouwplan. In bijlage 2 vind je ook een voorbeeld van een bouwplan.

Wat is het doel van een pakkende titel
van een tekst?

1. Het trekken van de aandacht van de lezer.
2. Het informeren van de lezer over de inhoud van de tekst.
3. Het stimuleren van de lezer om de tekst te gaan lezen.
4. A + B + C

Wat is geen functie van signaalwoorden
in een tekst?

1. Signaalwoorden helpen de lezer.
2. Signaalwoorden geven de kern van de tekst weer.
3. Signaalwoorden zorgen voor samenhang.
4. Signaalwoorden geven structuur aan een tekst.

Welke vaste tekststructuur is niet geschikt
voor een uiteenzetting?

1. Een aspectenstructuur
2. Een vraag/antwoord-structuur
3. Een argumentatie-structuur
4. Een verklaringstructuur

Stap 7 t/m 10: De verwerkingsfase

In de verwerkingsfase ga je de informatie die je hebt geordend, verwerken tot een eindproduct. Eerst ga je aan de slag met de inhoud van je tekst. In een later stadium kijk je kritisch naar je taalgebruik. 

Bij het schrijven van je inhoudelijke boodschap laat je je leiden door je bouwplan. Hoe je dat precies aanpakt, verschilt per persoon. Veel schrijvers starten met de inleiding, schrijven vervolgens het middenstuk en eindigen met het slot. Sommige schrijvers geven er juist de voorkeur aan om eerst de kerntekst te schrijven en bedenken daar uiteindelijk een inleiding en een slot bij. Jij zal moeten uitvinden wat voor jou het plezierigst werkt. Verder is goed leren schrijven een kwestie van schrijven, kritisch beoordelen, herschrijven, kritisch beoordelen, etc. Heb je meer hulp nodig? In bijlage 3 tref je een voorbeeld van een uiteenzetting aan. 

Voorbereiding op de toets

• Maak in les 1 van week 43 een bouwplan voor een uiteenzetting bij het onderwerp van jouw keuze. 
• Schrijf aan de hand van dit bouwplan in les 2 de eerste versie van je uiteenzetting (250 woorden).
• Kijk deze versie kritisch na aan de hand van het beoordelingsmodel (bijlage 4)
• Lever je definitieve bouwplan tijdens de laatste les van week 43 in bij je docent!