muo's burgerschapsonderwijs praktische aanpak

• Burgerschap
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1-4

Maatschappelijk uitdagende onderwerpen in de klas

Doel: Handvatten voor het bespreken van complexe en gevoelige thema’s in de klas kunnen toepassen.

Agenda

Korte samenvatting van MUO’s (10 minuten)

Uitleg van wat MUO’s zijn.

Praktische tips met concrete voorbeelden voor toepassing.

Praktische opdracht: Implementatie in groepen (20 minuten)

Samenwerken in groepen aan een case.

Toepassen van de besproken handvatten.

Handout met ondersteunende informatie en  tips.

Wat zijn maatschappelijk uitdagende onderwerpen?

Definitie: Thema’s die controversieel, emotioneel beladen of polariseren, zoals racisme, klimaatverandering, seksuele diversiteit of migratie.

Relevantie:

Bevorderen van kritisch denken en empathie.

Voorbereiden op deelname aan een diverse, democratische samenleving.

Stimuleren van betrokkenheid bij maatschappelijke kwesties.

Voorbeeld

Bespreek de vraag: "Moet Nederland meer vluchtelingen opnemen?" Dit kan leiden tot gesprekken over solidariteit, economische gevolgen en culturele verschillen.

Waarom is het belangrijk om deze onderwerpen te bespreken?

Onderwijsdoelen:

Leerlingen leren omgaan met meningsverschillen.

Ontwikkelen van burgerschapscompetenties: debatteren, luisteren, samenwerken.

Bieden van een veilige ruimte om lastige onderwerpen te bespreken.

Impact:

Versterkt sociale cohesie in de klas.

Helpt leerlingen bij het vormen van hun eigen standpunten.

Voorbeeld

Discussies over de klimaatcrisis kunnen leerlingen aanzetten tot concrete acties, zoals verduurzamen van hun school.

Voorbereiding: hoe bereid je een gesprek voor?

Ken je leerlingen:

Begrijp de achtergronden, gevoeligheden en behoeften van je klas.

Stel doelen:

Wat wil je bereiken? Kritisch denken, kennisdeling of empathie?

Creëer een veilige omgeving:

Leg regels vast: respecteer elkaar, luister actief en val meningen niet persoonlijk aan.

Voorbeeld

Bij het onderwerp ‘Zwarte Piet’: benadruk het belang van luisteren naar ervaringen van anderen en stel de vraag: “Wat betekenen tradities voor jou?”

Gespreksmethodes en strategieën

Werkvormen:

Gestructureerde discussies: debat, kringgesprekken, rolspellen.

Denkvragen: "Wat zou jij doen als...?"

Focus op perspectiefneming:

Laat leerlingen in elkaars schoenen staan.

Actief luisteren:

Vat meningen samen en stel verduidelijkingsvragen.

Voorbeeld

Bij een discussie over sociale media en privacy kun je leerlingen vragen een rol te spelen (bijv. een techbedrijf of een bezorgde ouder).

Omgaan met uitdagende situaties

Grenzen stellen:

Maak duidelijk wat wel/niet acceptabel is (bijv. geen discriminerende opmerkingen).

Extreme uitspraken:

Onderzoek de achtergrond van een opmerking zonder direct te oordelen.

Conflicten hanteren:

Stel open vragen en benadruk gemeenschappelijke waarden.

Voorbeeld

Als een leerling zegt: “Alle vluchtelingen moeten terug naar hun eigen land,” kun je vragen: “Wat zou volgens jou een eerlijke oplossing zijn voor vluchtelingen die nergens heen kunnen?”

Reflectie en vervolg

Na het gesprek:

Laat leerlingen reflecteren: “Wat heb je geleerd?”

Bespreek gevoelens en nieuwe inzichten.

Evaluatie voor docenten:

Bespreek de aanpak met collega’s en vraag om feedback.

Blik vooruit:

Veranker dit type gesprekken in een bredere schoolaanpak.

Voorbeeld

Laat leerlingen een korte reflectie schrijven: “Hoe zou jij omgaan met het besproken onderwerp in jouw dagelijkse leven?”

Een Lesactiviteit Ontwerpen in 20 Minuten

Doel:

In een korte tijd een lesactiviteit ontwerpen waarin een maatschappelijk uitdagend onderwerp op een veilige en effectieve manier besproken wordt in de klas. De opdracht maakt gebruik van de aanpak van het Handboek Burgerschapsonderwijs.