4. een langdurige strijd

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

4. een langdurige strijd

PW AFSPEKEN!!

les 1: 

1) waarom was Willem van oranje belangrijk  voor het begin van de opstand.

2) waarom duurde de opstand zo lang?

les 2: 

3 je kunt uitleggen wat er veranderde toen de noordelijke Nederlanden een zelfstandige staat werden.

waar waren gebleven?

Fillips II koning van spanje

zijn zus margheretha van Parma krijgt  smeekbeede van edelen, om de spaanse inquisitie te staken.

zij geeft toe, de haagepreeken worden meer openbaar

1566: beeldenstorm

 

Gevolgen Beeldenstorm

• Filips II woest over beeldenstorm en vertrouwde Nederlandse edelen niet meer om de orde te herstellen.
• 1567: Alva in de Nederlanden, Willem van Oranje en andere edelen, protestanten gevlucht naar met name Duitsland.
• Raad der Beroerten/Bloedraad: Straffen beeldenstormers en opstandelingen. 
• Voerde 10e penning in: 10% belasting op alle producten om de oorlog tegen de opstandelingen te betalen, niet populair.

er ontstonden 2 kampen

aanhangers van Fillips II

- katholieken

aanhangers van 'stadhouder' Willem van Oranje.

- watergeuzen

- protestanten

- tegenstanders van centralisatie

Dit schilderij laat het beleg van Haarlem zien. Op de voorgrond zie je een zeeslag tussen schepen in het Haarlemmermeer. Hier is tegenwoordig luchthaven Schiphol.

Als je goed kijkt, dan zie je schepen van de opstandelingen vechten tegen schepen van... Amsterdam! De stad Amsterdam was tot 1578 aanhanger van Filips II. Nederlanders vochten dus ook tegen Nederlanders! Dit noem je een burgeroorlog.

Dit schilderij laat het beleg van Haarlem zien. Op de voorgrond zie je een zeeslag tussen schepen in het Haarlemmermeer. Hier is tegenwoordig luchthaven Schiphol.

Als je goed kijkt, dan zie je schepen van de opstandelingen vechten tegen schepen van... Amsterdam! De stad Amsterdam was tot 1578 aanhanger van Filips II. Nederlanders vochten dus ook tegen Nederlanders! Dit noem je een burgeroorlog.

opstand: 1568-1648

duurde lang en soms won de een, dan de ander. 

3 redenen

1)  veel gevochten in het westen en zuiden van nederland, de steden die hier lagen, hadden grachten en dikke stadsmuren, duurde land om deze steden te veroveren.

2) Spanje voerde ook oorlog tegen andere landen. dit koste veel geld.

3) de (handel) steden in Holland en Zeeland werden rijk, konden oorlog lang volhouden, maar niet genoeg om Spanje te verslaan.

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Belegerd en uitgemoord

• Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk
• De legers van Alva deden er alles aan om een stad terug te veroveren voor de koning van Spanje
• Steden werden maandenlang belegerd en als een stad zich overgaf, vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan.

Het Spaanse leger

Een belegering duurde vaak maanden. Om zich te beschermen tegen weer en wind werden complete tentenkamp rondom de stad gebouwd.

Deze tekening is goed te vergelijken met een stripverhaal: je ziet namelijk de Spaanse legerleider, Don Frederik, op verschillende plaatsen staan.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De vestingswerken van de stad Alkmaar waren niet al te best en niet volledig: delen van de stad waren niet verdedigd. In alle haast werden de stadswallen met veel aarde, modder, vuilnis en bouwpuin gebouwd.

Aanvallen is veel gevaarlijker dan verdedigen. Dat is ook goed te zien aan de hoeveelheid slachtoffers. Aan de kant van Alkmaar zijn er ongeveer 50 mensen omgekomen, aan de kant van de Spanjaarden minimaal 500!

Dit zou natuurlijk anders zijn geweest als de stad was ingenomen door de Spanjaarden...

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan: "Bij Alkmaar begint de victorie" 

2 bekende veldslagen

- den briel

- alkmaar

aan het werk

maak vraag 1 tot en met 7

les 2: de republiek

vragen opdracht 1 tot en met 7?

leerdoel: wat veranderde er toen de de noordelijke Nederlanden een zelfstandige staat werden?

totstandkoming republiek liep in verschillende fases

let op: aanvankelijk wilden de gewesten helemaal niet zelfstandig worden! maar onvrede over Spaanse koning groeide.

welke 3 redenen waren er voor de lange duur van de opstand

unie van Utrecht 1579

de gewesten, Holland, Zeeland, Utrecht , Gelderland, Friesland, Groningen Drenthe en Overijssel werkten samen tegen de Spaanse koning.

zuidelijke gewesten (België) bleef trouw aan koning

3. Acte van Verlatinghe

1581

• de gewesten vinden dat de koning Willem van Oranje slecht behandeld. Fillips II had hem namelijk vogelvrij verklaard.
• De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Moord!

10 juli 1584

• Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
• Na een mislukte aanslag door Jean Jaureguy (1582), lukte het de Fransman Balthasar Gerards wél om Willem van Oranje te vermoorden.

Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

4. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

1588

• Bij gebrek aan een geschikte kandidaat als vorst of koning, besluiten de Noordelijke Nederlanden verder te gaan als Republiek.
• De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal, de standenvergadering

De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.

5. Vrede van Munster 1648

1. Vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.

2. zuidelijke Nederlanden blijven bij Spanje

wat was bijzonder aan republiek:

1. geen koning.

2. geen centraal bestuur

• landelijk: 7 gewesten samen,  buitenlandse politiek (oorlog), en de stadhouder was hoofd van het leger.
• gewesten: eigen wetten en rechtspraak!

3. protestants, maar andere geloven werden niet vervolgd (wilde je in bestuur dan moest je wel protestants zijn. 

aan het werk

maak paragraaf 4