Rouwproces

• Zorg en Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1,2

'Verwerken

 is niet loslaten

 maar

 anders 

leren vasthouden' 

-Manu Keirse-

Fase van rouwverwerking

Rouw

rouwverwerking

Rouwproces / verwerken:

- verlies van een dierbare

- verlies van werk

- verlies van je gezondheid

- verlies van een relatie

- verlies van je toekomstbeeld.

Wat is rouw

Een proces van aanpassen aan de situatie 

die ontstaat na verlies. 

Wat is volgens jouw belangrijk
in het begeleiden van een zorgvrager
tijdens
het rouwproces?

Rouwprocessen: omgaan met verlies

Een rouwproces is heel persoonlijk. Iedereen gaat anders om met rouw. 

Hoewel iedereen anders is, zijn er ook overeenkomsten tussen mensen die rouwen. De meeste mensen doorlopen een aantal fases in hun rouwproces.

weg stoppen verdriet

Boos

ontroostbaar

vermijden contact

Invloeden op het werwerkingsproces

1. de aard van de relatie die iemand met de overledene had;

2. de persoonlijkheid;

3. levensovertuiging;

4. cultuur;

5. de reacties uit de omgeving.

0

Fases van het rouwproces volgens Kubler-Ross

Fase 1: Ontkenning

Fase 2: Woede

Fase 3: Onderhandeling (marchanderen)

Fase 4: Verdriet/depressie

Fase 5: Acceptatie

!!!!!!!!!!!!!!!!

Marchanderen: ”Ik beloof een betere persoon te worden als...”

In deze fase probeert men te onderhandelen. Men belooft het één te doen als er iets anders tegenover staat. Men denkt bijvoorbeeld "Als ik vanaf nu heel aardig ben voor iedereen, dan kan ik vast mijn kinderen nog wel zien opgroeien". Veelal is de hoop (op herstel) een grote drijfveer.

Fase 1: ontkennen

Ontkenning bij een client kun je hieraan herkennen: 

* De client zegt dat het allemaal wel meevalt en dat het allemaal goed zal komen

* De client gaat naar een andere arts voor een second opinion.

Tips voor de begeleiding:

* Geef de client de ruimte om te ontkennen wat er aan de hand is, en ga er niet tegenin. Als je dat wel doet, zal dit de ontkenning waarschijnlijk versterken.

Fase 2: woede

Woede bij een client kun je hieraan herkennen:

* De client vraagt zich af waarom dit hem moet overkomen

* De client wordt boos om een kleinigheid. 

wat doe je bij
iemand die boos is

Fase 2: woede

Tips voor de begeleiding:

* Leg aan de client en zijn naasten uit dat woede erbij hoort en dat het een stap is in het geleidelijk aanvaarden van de situatie.

* Leg uit dat de woede niet gericht is op de persoon, maar op de situatie

* Vat de woede naar jou als zorgverlener niet persoonlijk op en ga er niet tegenin.

Fase 3: Onderhandelen/Marchanderen

Marchanderen kun je hieraan herkennen

* De cliënt is gemotiveerd om dingen te veranderen die bij zijn levensstijl horen

* De cliënt gaat met zichzelf onderhandelen. Hij stelt voor zichzelf een doel, dat hij kan halen als hij bepaalde dingen doet of juist laat.

Tips voor de begeleiding:

* Respecteer de keuzes van de cliënt om bepaalde dingen te doen of juist te laten om zijn doelen te bereiken.

* In deze fase helpt lotgenotencontact. Stimuleer de cliënt om lotgenoten op te zoeken, bijvoorbeeld via een praatgroep.

Fase 4: Verdriet en depressie

Verdriet en depressie bij een cliënt kun je hieraan herkennen:

* De cliënt wordt stil en praat niet meer over zijn gevoelens, of hij wordt juist heel emotioneel

* De cliënt blijft het liefst hele dag in bed liggen

* De cliënt heeft geen eetlust meer (of eet juist heel veel)

* De cliënt verzorgt zichzelf niet meer goed.

Tips voor de begeleiding:

* Deze periode is zwaar, zowel voor de cliënt als voor zijn omgeving. Let op overbelasting van de sociale omgeving. Neem wat taken van hen over en stimuleer hen om ondersteuning te zoeken. het is belangrijk dat de sociale omgeving af en toe afstand kan nemen.

* Benoem de gevoelens van de cliënt die je waarneemt. Muziek kan helpen om de gevoelens te verwerken.

Fase 5: Aanvaarding

Aanvaarding bij een cliënt kun je hieraan herkennen:

* De cliënt praat rustig over zijn situatie

* De cliënt praat over zijn wensen rondom het sterven en de uitvaart.

Tip voor de begeleiding:

* Praat in deze fase met de cliënt over wat hij belangrijk vindt in de zorg tijdens de laatste levensfase. Dit is een goed moment, omdat de cliënt er nu voor openstaat om hierover na te denken.

Waar sterven mensen aan?

* Bij psychische stoornissen is het grootste gedeelte vormen van dementie

Gemiddelde leeftijd 81 en 6 maand

Vrouwen worden ouder dan mannen

*

bron CBS 2018

  Waar sterven mensen?

• 75% wil thuis sterven (vertrouwd, gemakkelijk hulp en bezoek ontvangen. 
• 45% doet dit ook (35 % thuis, 10% verzorgingshuis)
• De rest overlijdt in een ziekenhuis, verpleeghuis of hospice.

              -> Belasting mantelszorgers. past een bed                   in  de kamer

               -> Men voelt zich veilig. Soms geen keuze         maar min of meer ‘per ongeluk’. 

                   Zij zijn in een crisissituatie naar het          ziekenhuis gebracht en konden niet terug.

voor- en nadelen:

• Geen vaste tijden voor opstaan, wassen of eten. Zoveel mogelijk afhankelijk van de wens van de patiënt. 
• Naasten kunnen dus de hele dag welkom en betrokken. (zelf koffie zetten, koken),
•  Voor partner en/of familie zijn er bijna altijd logeer-mogelijkheden. 

HOSPICE

Zorginstelling speciaal 

opgericht voor sterven- 

de mensen

Rituelen bij rouw en verlies in verschillende culturen

Welke culturen komen voor in Nederland????

Rituelen bij rouw en verlies:

• Bieden houvast
• Helpen bij het afscheid nemen
• Scheppen ruimte om een nieuwe fase te starten

EEN AANTAL VOORBEELDEN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN

Rituelen zijn niet alleen cultuur gebonden, bij verschillende families kunnen ook verschillende rituelen horen. 

HINDOENSTAANSE CULTUUR 

Een paar van de vele rituelen rondom de uitvaart 

Terug naar de bron (Brahm, de oerbron)

reïncarnatie

Blijven kijken tijdens crematie

As in stromend water zodat het in de oneindigheid komt

Rituelen Chinese cultuur

Voorouderverering

Geestengeld

Nog meer rituelen (meerdere lagen kleding/spiegel in de kist)

Alle lichten aan in huis tot na de begrafenis

Geld verbranden

Chinezen geloven dat de ziel na het overlijden een reis gaat maken van zeven keer zeven dagen, langs zeven hemelen en zeven hellen. De overledene moet zeven poorten passeren op weg naar de totale harmonie.

Rituelen islamitische cultuur

Moslims mogen niet gecremeerd worden (het liefst binnen 24 uur begraven worden, in Nederland is dit lastig maar er kan ontheffing voor worden aangevraagd)

Gebed op de dag van de begrafenis bij de moskee

Buiten drie rijen in de richting van Mekka (mannen eerste rij, kinderen tweede rij, vrouwen derde rij)

na gebed naar de begraafplaats, dragers wisselen vaak af (is een goede daad)

Surinaamse cultuur

Een typische Surinaamse uitvaart bestaat eigenlijk niet. Dit komt omdat Surinamers onder te verdelen zijn in onder andere Chinezen, Creolen, Hindoestanen, Indianen en Javanen. Iedere groep heeft eigen uitvaartrituelen en tradities. We zullen kort ingaan op de Creoolse rituelen.