Werkwoorden oefenen

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Wat zijn de juiste uitgangen van het praesens? (tegenwoordige tijd)

1. o,s,t,mus,tis,nt
2. bam,bas,bat,bamus,batis,bant
3. i,isti,it,imus,istis,erunt
4. eram,eras,erat,eramus,eratis,erant

Opbouw van werkwoord

Een werkwoord bestaat uit 2 stukken:

- de stam : voor de betekenis en de tijd van het werkwoord

- de uitgang : voor de "modus" en de persoon

3 modussen (modi):

- indicativus = persoonsvorm (ik zie, jij ziet, hij ziet enz.)

- imperativus = gebiedende wijs (jij moet zien, jullie moeten zien)

- infinitivus = hele werkwoord (te zien, -ik wil- zien)

stam van het werkwoord

Vanuit de woordenlijst : -re van de infinitivus afhalen
Voorbeeld: videre = zien , stam = vide

Vanuit een tekst : persoonsuitgang van de PV afhalen
Voorbeeld: videt = hij ziet , stam = vide (- t)
                        videbat = hij zag , stam = vide (- bat)

Let op : medeklinkerstam

Woorden die bij de medeklinkerstam horen krijgen vaak een klinker om de stam met de uitgang te verbinden.

Deze hoort NIET bij de stam!

Dit is goed om te onthouden als je de betekenis gaat opzoeken.

Disco zet onder de infinitivus van de e-stam een streepje: videre

Kijk bij twijfel naar de 

infinitivus in de

woordenlijst.

a-stam

e-stam

i-stam

mk-stam

exclamat

timetis

fugis

trahunt

audit

aperiunt

ridet

legimus

Ik had foutjes in de vorige oefening, is dat erg?

Nee, dat is niet erg. De vertaling zal er meestal niet door veranderen.

Het is handig om te zien of op te kunnen zoeken bij welke stam een werkwoord hoort, voor het perfectum.

Wat zijn de PV uitgangen voor het perfectum? Het zijn er 6.

Stam voor perfectum

Belangrijk om te weten:

voor het (plusquam)perfectum verandert de stam van werkwoorden.

Achter deze veranderde stam komen de uitgangen:

i, isti, it, imus, istis, erunt  of 

eram, eras, erat, eramus, eratis, erant

Hoe verandert de stam?

a-stam + v     : vocavi = ik heb geroepen , vocaveram = ik had geroepen

i-stam + v      : audivi = ik heb gehoord , audiveram = ik had gehoord

e-stam => e verandert in u   : terrui = ik heb bang gemaakt , 
                                                             terrueram = ik had bang gemaakt (van terrere)

mk-stam => stam verandert op eigen manier =>moet je apart leren/opzoeken

dixi = ik heb gezegd, dixeram = ik had gezegd (van dicere)
reliqui = ik heb verlaten, reliqueram = ik had verlaten (van relinquere)

Hoe vertaal je een PV?

- gebruik de stam om de betekenis te vinden
   (meteen een check of je een werkwoord hebt)

- werk van achteren naar voren:
   Welke uitgang herken je? Dan weet je de persoon (ik, jij, hij/zij, 

   wij, jullie, zij) en soms ook al de tijd.
   Staan er herkenletters voor? Zoals -ba- of -era- of -v-
   Is de stam veranderd?
         Ja? Dan heb je een perfectum of plusquamperfectum.
         Nee? Dan heb je een praesens of imperfectum.

Vertaal:
neglegis

1. jij verwaarloost
2. jij verwaarloosde
3. jij hebt verwaarloosd
4. jij had verwaarloosd

ponebat

1. hij/zij plaatst
2. hij/zij plaatste
3. hij/zij heeft geplaatst
4. hij/zij had geplaatst

Vertaal:
perfecit

1. hij/zij voltooit
2. hij/zij voltooide
3. hij/zij heeft voltooid
4. hij/zij had voltooid

Vertaal:
effugit

1. hij/zij vlucht weg
2. hij/zij vluchtte weg
3. hij/zij is weggevlucht
4. hij/zij was weggevlucht

Vertaal:
tenuimus

1. wij houden vast
2. wij hielden vast
3. wij hebben vastgehouden
4. wij hadden vastgehouden

Vertaal:
consistimus

1. wij blijven staan
2. wij bleven staan
3. wij zijn blijven staan
4. wij waren blijven staan

Vertaal:
exceperunt

1. zij ontvangen
2. zij ontvingen
3. zij hebben ontvangen
4. zij hadden ontvangen

Vertaal:
averterant

1. zij wenden af
2. zij wendden af
3. zij hebben afgewend
4. zij hadden afgewend

Vertaal:
iuraveratis

1. jullie zweren
2. jullie zwoeren
3. jullie hebben gezworen
4. jullie hadden gezworen

Tot slot

6 werkwoorden waarvan het praesens niet netjes de regels volgt van stam + uitgang:

-esse

-posse

-velle

-nolle

-malle

-ire

rijtjes van esse

praesens      imperfectum      perfectum      plusquamperfectum

sum                 eram                       fui                       fueram

es                     eras                         fuisti                  fueras

est                   erat                          fuit                      fuerat

sumus           eramus                  fuimus               fueramus

estis               eratis                       fuistis                fueratis

sunt                erant                       fuerunt              fuerant

Oefen deze rijtjes minimaal 01.30 minuten.

Citeer de vormen van het
imperfectum van esse.

Einde

Goed

gewerkt!!!