HS 7 - Verandering in vorming

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

7.1 Vorming, verandering & institutionalisering

Disclaimer

HS = institutionalisering toegepast op de 20e eeuw.

Andere voorbeelden van institutionalisering?

Institutionalisering

• proces 
• waarbij een complex van waarden & min of meer geformaliseerde regels vastgelegd worden
• in standaard gedragspatronen die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren

Voorbeeld: vrouwenkiesrecht

• waarde: gelijkheid tussen man en vrouw word vastgelegd regels over stemrecht
• het werd standaard dat vrouwen gingen stemmen, hierdoor werd hun gedrag gereguleerd ('naar de stembus gaan')

Actief en passief kiesrecht

Passief vrouwenkiesrecht 1917 = er wordt wat voor je gedaan = mensen mogen op je stemmen (je mag jezelf verkiesbaar stellen)

1918 Suze Groeneweg 1e vrouw in de 2e Kamer

Actief vrouwenkiesrecht 1919: zelf iets doen = naar de stembus gaan

De verzuilde samenleving

• een institutie (geformaliseerde regels --> gedragsregulatie)
• belangrijk in NL geschiedenis 
• 4 zuilen (macroniveau)
• binnen de zuilen was de cultuur sterk collectivistisch

Het gezin - 1920-1960 

= een institutie

- Kostwinnersgezin/bevelshuishouding

(grote machtsafstand, gehoorzaamheid, man aan het hoofd.

* tot jaren 60 moesten getrouwde vrouwen stoppen met werken

* kinderen hebben weinig te zeggen

Verandering

Na WO2:

economische groei

babyboom

zelfstandige woning (individualisering...)

uitbreiding verzorgingsstaat (vb. institutionalisering)

1957: vrouwen niet langer handelingsonbekwaam

Voor- en 

• voorspelbaarheid 
• minder risico's
• herhaling van problemen voorkomen
• meer tijd en ruimte (niet steeds regels uitvinden)
• waarden vastleggen (statiegeld)

nadelen

• minder flexibiliteit om zelf op te lossen
• minder vrijheid?
• Oerwoud aan regels (maat -vanmiddag)

* oranje = begrip/toepassing

7.2 Vorming, verandering & democratisering

Democratisering

• Het proces
  
• van verandering van de machts- en gezagsverhoudingen
• door een grotere inspraak en medezeggenschap van degenen met minder macht.

Verlaging stemgerechtigde leeftijd

• 1965 --> 21 jaar, 1972 --> 18 jaar
• Jongeren hadden eerst minder inspraak (want mochten niet stemmen), en ze kregen meer inspraak.

ook:

Vrouwenkiesrecht

Democratisering

Politiek: bijv. actief en passief kiesrecht

Maatschappelijk: Burgers krijgen steeds meer rechten.

1. klassieke vrijheidsrechten

2. politieke grondrechten

3. sociale grondrechten (1983) www.denederlandsegrondwet.nl 

Breder: 

- in het gezin

- op school

Gezin 1960-80

Verandering samenlevingsvormen. Naast kostwinnersgezin meer variatie. 

Samenwonen, scheidingen, (openlijk) homoseksuele relaties), onderhandelingshuishouden = sociale institutie

Min of meer geformaliseerde regels veranderden en zo werd het gedrag van kinderen op een andere manier gereguleerd. (hoe?)

Andere waarden werden belangrijk: eigen individualiteit ontwikkelen & ontplooiing.

Gezin 1960-80

Andere factoren:

- Minder kinderen (pil, rationalisering)

- Moderne kerngezin in één huis

- Meer vrouwen werken (economische factor)

- Komst migranten (eco)

- sociale ongelijkheid tussen man en vrouw is sterk afgenomen door de emancipatie van de vrouw. (nog niet verdwenen)

Socialisatoren

Toename welvaart --> jongerenculturen (verandering)

--> meer vrije tijd, meer invloed 'peergroup'

Grotere rol media --> mensen zagen meer verschillende normen en waarden --> ontzuiling.

Onderwijs belangrijker --> kinderen zaten langer op school, naast kennisoverdracht ook vorming van identiteit en overdracht normen en waarden door het onderwijs (MY va 1972)

Op school mening geven & inspraak in het klaslokaal: democratisering

Jongerencultuur

Provo's (1965-1967) accepteerde het gezag van de dominante cultuur niet meer.

Waarom toen?

Erna:

Kabouterbeweging & 

Dolle Minas

tot 3:20 (korte intro provo) of tot 7:00 (uitgebreider met witte fietsenplan & invloed media)

7.3 Vorming, verandering & individualisering

Leerlingen van een middelbare school kunnen in overleg met een studiebegeleider kijken welke vakken ze extra kunnen volgen en/of waar ze bijspijkeruren kunnen volgen

1. Collectivistisch
2. Individualistisch

Een vrouw is economisch afhankelijk van het salaris van haar man en heeft ook niet de diploma's om zelf makkelijk werk te kunnen vinden

1. Collectivistisch
2. Individualistisch

Per gezin staan er vaak twee of meer auto's op de stoep omdat iedereen met een eigen rijbewijs wel wil kunnen wanneer hij/zij dat wil

1. Collectivistisch
2. Individualistisch

In een gezin zitten alle meisjes op hockey en zijn de ouders ook erg betrokken bij de vereniging. de laatste dochter besluit echter op volleybal te gaan omdat ze dat leuker vindt. De ouders vinden dit jammer en halen haar over om toch op hockey te gaan.

1. Collectivistisch
2. Individualistisch

Individualisering

Proces

waarbij individuen in toenemende mate hun zelfstandigheid op verschillende gebieden kunnen vergroten

VB jaren 60-80

Door ontzuiling zelf kiezen op welke partij men stemt.

Meer sociale mobiliteit (eigen carriere kiezen)

Individu steeds belangrijker

Verbanden!

Individualisering --> institutionalisering van gezinsbeleid (wetten over trouwen, scheiden, samenwonen)

zie voorbeelden p 130

'80- '00

Individualisering zichtbaarder:

vrouwenemancipatie (goed op weg)

eenpersoonshuishoudens

verzorgingsstaat --> toename cognitieve (langer onderwijs) en eco machtsbronnen --> meerkeuzemaatschappij

opvoeding veranderd (bevelshuishouding -->onderhandelingshh), invloed tv > telefoon

Voordeel? Nadeel?

Nu

minder toebedeelde relaties, meer verworven relaties

socialisatie meer door peers en media

Voor en nadelen!

7.4 Vorming, verandering & rationalisering

Rationalisering

uitleg op p 134!!!

"we kunnen ons eigen leven beheersbaarder en voorspelbaarder maken door het te ordenen en systematiseren"

Dating apps, google agenda, facebook, etc etc

Rationalisering in het verleden

OP ALLE GEBIEDEN (p. 135) o.a.:

Drieslagstelsel & andere landbouwvernieuwingen

Betere legers (tanks, buskruit etc etc)

Bestrijding ziekte (peniciline, bacterieen)

Na middeleeuwen wetenschappelijke manier van denken 

Verlichting: meer ordenen en systematiseren van de werkelijkheid

Industriele revolutie: doelgericht inzetten van middeleln om zo efficient en effectief mogelijke resultaten te behalen. (lopende band)

Rationalisering en gezinnen

--> geloof in een maakbare samenleving

wetten --> meer beheersbaar --> institutionalisering (= meer onderzoek en beleid door overheid)

- De pil, vaccinaties

Rationalisering --> eco groei --> gevolgen voor gezin (consumptiegoederen, jeugdculturen, etc)

Rationalisering en overheidsbeleid in het heden

Pogingen om het gezinsleven beheersbaarder te maken

- vaderschapsverlof

Wetenschappelijk onderzoek naar effecten van beleid (ordenen en systematiseren)

Ook andere motieven voor beleid, bijv. ideologieeen -->

Ideologieen over gezin:

Confessionelen: gezin als hoeksteen vd samenleving, overheid moet ruimte geven voor traditionele man-vrouw rollen (bijv. belastingkorting gezinnen van éénverdieners)

Liberalen: vrijheid van het individu, overheid stelt zich neutraal op tov gezinnen (maakbaarheid vd samenleving???)

Sociaaldemocraten: ook vrijheid individu, maar grote rol overheid om gelijkheid te bevorderen (vrouwen quota, gelijkstellen samenlevingsvormen)

mogelijk gemaakt door rationalisering:

Homohuwelijk, wettelijk gezag meemoeder, afname betekenis kerk en gezin, effect van smartphone op relaties, Facebook, Insta, WhatsApp, meer afhankelijkheid en verbondenheid met de wereld, wereldwijde eco groei én crisis.

Kan de overheid alles voor ons regelen? (=maakbaarheid van de samenleving) --> verschuiving naar participatiesamenleving 

Rationalisering Positief of negatief?

Zoek de 3 filosofische en 3 praktische nadelen.

p. 139

(er staan in dit stuk niet echt positieve gevolgen van rationalisering, bedenk die zelf!!)

Bij het maken van een groepsopdracht worden de taken verdeeld. Het onderzoek zal hierdoor sneller gaan en daardoor zal de oplossing voor het probleem eerder gevonden worden.

1. Ordenen en systematiseren v/d werkelijkheid om die voorspelbaar en beheersbaar te maken
2. Het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken

Bij een aardbeving ging men vroeger bidden tot de goden om het te laten stoppen. Tegenwoordig kan men met de schaal van Richter meten hoe sterk aardbevingen zijn en verklaren waardoor de aardbevingen komen.

1. Ordenen en systematiseren v/d werkelijkheid om die voorspelbaar en beheersbaar te maken
2. Het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken

Tijdens de corona-crisis werd het aantal besmettingen, positieve tests en ziekenhuisopnames nauwkeurig bijgehouden om maatregelen op te baseren.

1. Ordenen en systematiseren v/d werkelijkheid om die voorspelbaar en beheersbaar te maken
2. Het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken

Door de uitvinding van de boekdrukpers konden ideeën van wetenschappers sneller worden verspreid. In veel kortere tijd werden van toen af aan meer mensen bereikt.

1. Ordenen en systematiseren v/d werkelijkheid om die voorspelbaar en beheersbaar te maken
2. Het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken

Alexander Flemming merkt op dat bepaalde schimmels bacteriën doden en onderzoekt dit proces om penicilline te ontwikkelen.

1. Ordenen en systematiseren v/d werkelijkheid om die voorspelbaar en beheersbaar te maken
2. Het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken

Henry Ford bedacht de lopende band. Door arbeiders één taak te laten doen, konden auto's veel sneller en dus goedkoper worden gebouwd.

1. Ordenen en systematiseren v/d werkelijkheid om die voorspelbaar en beheersbaar te maken
2. Het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken