§7.1 vorming, verandering en institutionalisering

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 7

Vormingsvraagstuk: samenlevingsvormen

Hoe had jouw leven eruit gezien als je 100 jaar geleden 

geboren was? 

Hoe had jouw leven eruit gezien
als je 100 jaar geleden geboren was?

Deze vraag zet leerlingen aan om na te denken over hoe samenlevingsvormen veranderd zijn vanaf de jaren '20 van de vorige eeuw.

Wat leer ik dit hoofdstuk?

• wat het begrip representatie inhoudt
  
• welke politieke stromingen er zijn
  
• de functies van politieke partijen
  
• de twee modellen van politieke besluitvorming
  
• wat het begrip globalisering inhoudt

Vorig hoofdstuk leerde ik ...

Wat leer ik dit hoofdstuk?

Ik leer ...

• wat de kernconcepten institutionalisering, democratisering, individualisering en rationalisering zijn
• hoe deze ontwikkelingen de afgelopen 100 jaar tot stand zijn gekomen

§7.1 Vorming, verandering en institutionalisering

Pagina 121

Institutionalisering 

Het proces waarbij een complex van waarden en min of meer geformaliseerde regels vastgelegd wordt in standaard gedragspatronen, die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren. 

Sociale institutie

Sociale institutie is een complex van min of meer geformaliseerde regels die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren

5 kenmerken van sociale instituties

1. ze bestaan buiten het individu om

2. ze hebben vaak een lange traditie

3. ze zijn vrij stabiel, maar wel veranderlijk door de samenleving

4. ze berusten vaak op moreel gezag

5. ze zijn dwingend

pagina 39

Sinds welk jaar is er in Nederland sprake van algemeen kiesrecht?

Sinds welk jaar is er in Nederland sprake van algemeen kiesrecht? 

1. 1819
2. 1890
3. 1919
4. 1910

Benadruk hier de betekenis van passief en actief kiesrecht.

Verzuiling

De samenleving was opgedeeld in drie (of vier) levensbeschouwelijke en sociaaleconomische groepen: 

Katholiek

Protestants

Socialistisch

(Liberaal)

Mensen bleven voornamelijk binnen ‘de eigen zuil’ en de cultuur was sterk collectivistisch.

Benadruk dat er in dit filmpje andere zuilen worden benoemd dan in het lesboek, maar dat we bij Seneca socialistisch, protestants, katholiek (en liberaal) aanhouden.

Bij welke zuil horen de kranten?

Katholiek

Socialistisch

Protestants

Liberaal

Benadruk na deze vraag dat er bij de verzuiling sprake was van min of meer geformaliseerde regels die ervoor zorgden dat gedragspatronen gereguleerd werden, zoals welke krant mensen lazen.

Gezinsleven ('20-'60)

Het gezin kun je zien als een sociale institutie, omdat er regels zijn waardoor iedereen weet wat er van hem of haar verwacht wordt.

Kostwinnersgezin en bevelshuishouding: er was sprake van een duidelijke rolverdeling tussen man en vrouw en een grote machtsafstand. 

Dit was was ook (deels) wettelijk vastgelegd. 

Het gezin voor de jaren '60

Het

kostwinners

gezin of

traditioneel gezin

sociale institutie

complex van min of meer geformaliseerde regels die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren

Het gezin voor de jaren 60

Er is sprake van ongelijke verdeling van macht. de machts- afstand is groot. 

1. Iedereen wist wat er van hem verwacht werd

2. Vader zorgt voor het inkomen

3. Moeder voor de kinderen en het huishouden

4. Kinderen hielpen moeder mee

5. Gehuwde vrouwen waren handelingsonbekwaam

macht

het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en de handelingsmogelijkheden van anderen te beperken of te vergroten.

Wat kan er gezegd worden over de machtsverdeling in het gezin?

1. De machtsafstand is groot.
2. Er is sprake van een ongelijke verdeling van macht.
3. De machtsafstand is klein.
4. Er is sprake van een gelijke verdeling van macht.

Leg uit waarom we spreken van ongelijke verdeling van macht?

Veranderingen in instituties (Na WOII)

Maatschappelijke veranderingen: baby-boom, economische vooruitgang en eigen woning bezit

In de wet veranderde onder andere het volgende:

1. De opbouw en de uitbreiding van de verzorgingsstaat

2. Wetswijziging in 1956: vrouwen werden niet langer als handelingsonbekwaam gezien.

Wat zou een nadeel kunnen zijn van institutionalisering?

Wat zou een nadeel kunnen zijn van institutionalisering?

Voordelen

Gedrag wordt gereguleerd

Er wordt steeds meer geredeneerd vanuit regels en procedures

Leidt tot zingeving (bijvoorbeeld statieflessen)

Nadelen

Gedrag wordt voorspelbaar, wat leidt tot meer vrijheid

Aan de slag!

Maak opdrachten 3-5

Trump ontslaat:

Dit hoofdstuk gaat over inspraak en daadkracht. In deze krantenkoppen komt naar voren dat Donald Trump beslissingen neemt om mensen te ontslaan. Dit doet hij zonder dat veel mensen daar inspraak in hebben. Hij gebruikt dus zijn daadkracht. Deze twee waarden staan centraal in het machtsdilemma bij deze les.