2B H3.3 2021/2022

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 3: Wat mag wel en wat mag niet?

3.3 Hoe zijn rechten en plichten geregeld? 

De Bataafse revolutie

In 1795 vluchtte Willem V uit Nederland en de patriotten namen het bestuur in Nederland over, ze noemden Nederland de Bataafse Republiek. 

Er was geen koning meer die zelf bepaalde wat de wetten en regels waren. Dit ging de volksvertegenwoordiging/ het parlement nu doen. 

We zijn de vorige les geëindigd bij de Bataafse Revolutie. De volksvertegenwoordiging kreeg het voor het zeggen. De eerste grondwet werd gemaakt.  

De grondwet

De eerste grondwet werd gemaakt in 1798, kort na de Bataafse Revolutie. 

In een grondwet staan: 

1. De belangrijkste rechten en plichten van burgers. Bv. de woningwet of de leerplicht.
2. Hoe het land bestuurd wordt. Want wie krijgt er de meeste macht?

 Artikel 1 in deze eerste grondwet: de gelijkheid van alle burgers, ongeacht geboorte, bezitting, geslacht of godsdienst.

Door deze grondwet werd Nederland een rechtstaat. In zo'n staat moet iedereen, de burgers én de overheid, zich aan de regels houden. 

De grondwet

Als burgers het niet met elkaar of de overheid eens zijn, kunnen ze naar de rechter gaan. 

Maar je mag ook actie voeren als je het ergens niet mee eens bent: een demonstratie. 

Tijdens een demonstratie mag je geen  wetten en regels overtreden. 

Je maakt dan gebruik van een recht in onze grondwet, deze rechten heten grondrechten.

Laat leerlingen vooral letten op de verschillende soorten grondrechten. 

Koninkrijk der Nederlanden. 

In 1814 werd Napoleon verslagen, het Franse bestuur en het Franse leger verlieten Nederland. 

De zoon van stadhouder Willem V kwam terug naar Nederland. Hij werd de eerste koning van het koninkrijk der Nederlanden: koning Willem I. 

De Bataafse Republiek werd weer een koninkrijk en Willem I werd staatshoofd en regeringsleider. Hij koos zelf wie in de volksvertegenwoordiging/ het parlement kwam. 

Hierdoor had koning Willem I veel macht. 

Koningen in Nederland

Wilhelmina was 10 jaar toen haar vader Willem III overleed. Daarom nam haar moeder Emma de taken tijdelijk over: regentes). 

Grondwet van 1848

In 1840 trad koning Willem I af en Willem II werd zijn opvolger, hij had evenveel macht als zijn vader. 

In 1848 braken over in Europa democratische revoluties uit, de Nederlandse koning werd bang dat hij afgezet zou worden. 

Daarom besloot hij dat de burgers meer te zeggen zouden krijgen. De inwoners mochten zelf kiezen wie er in het parlement kwam.

Hiervoor kwam een nieuwe grondwet. 

De koning was nog steeds het staatshoofd, maar geen regeringsleider.

Parlementaire democratie

Het volk kreeg de meeste macht en Nederland werd een parlementaire democratie. 

De regering werd voortaan geleid door de minister-president. De koning kreeg dus veel minder macht. 

(Oud)minister-presidenten bij elkaar in 2011. Van links naar rechts: Wim Kok, Dries van Agt, Piet de Jong, Mark Rutte, Ruud Lubbers, Jan Peter Balkenende

Aan het werk

Volgende week: 

Proefwerk Mens en Maatschappij

H3, cursus 1, 2 en 3.