Humor, spot en stijl: ironie, cynisme, sarcasme - en stijlmiddelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Humor omdat... 

Samen kunnen lachen, een band creëren.

&

Het onbespreekbare bespreekbaar maken.

. 

Leerdoelen

Je leert hoe je humor en stijl kunt inzetten bij je speech

Lees hiervoor van fictie les 5 en 6

Humor omdat... 

Samen kunnen lachen, een band creëren.

&

Het onbespreekbare bespreekbaar maken.

. 

De spot drijven -> 

belachelijk maken

- in de literatuur

- in het dagelijks leven

- in de politiek

(slapstick) humor

Vorm van simpele, visuele humor waarbij  domme acties, zoals valpartijen en achtervolgingen centraal staan.

Vaak niet cultureel gebonden. Iedereen kan het begrijpen. 

3 vormen van spot, 

deze verschillen in karakter en in sterkte:

ironie

cynisme

sarcasme

Ironie

De schrijver zegt iets op een grappige of een wat spottende manier, waardoor de lezer weet dat het niet serieus bedoeld is. Vaak zegt hij dan het tegenovergestelde van wat hij eigenlijk bedoelt. 

– "Geweldig hoor, die drie voor je toets!"

– "Fijn, al die moddersporen op de schone vloer!"

Zelf gebruik je vast ook weleens ironie. Als je wilt dat de ander weet dat je het niet serieus bedoelt, zet je er vaak een emoticon achter.

Cynisme

Wrede, bittere spot; zwartgallig

– "Ach, een hond is tenminste goedkoper dan een kind."

Cynisme komt vaak voort uit een (pijnlijk...) ongeloof in het goede van de mens, of uit een gevoel van machteloosheid vermengd met woede.

Sarcasme

Sarcasme is een stijlfiguur dat heel dicht bij ironie ligt.

Er is een verschil tussen sarcasme en ironie. Sarcasme is harde, bijtende spot, bedoeld om te kwetsen en ironie is milde spot.
Wie het heeft over een sarcastische uitlating, spreekt in de eerste plaats over een uiting van grove, bijtende spot, van bitter woordgeweld, van agressie. Het effect van sarcasme is intenser en directer dan dat van ironie.

Sarcasme

Harde, bijtende spot die veel verder gaat dan ironie.

Verschil ironie en sarcasme

Ironie: pijnlijke humor, die niet kwetsend bedoeld is.

Sarcasme: pijnlijke humor, die juist wél kwetsend bedoeld is!

Geen duidelijke grens te trekken tussen ironie en sarcasme.
Ook is dit vaak persoonlijk, maar het gaat om
de bedoeling van de spreker!

Goh, de vorige keer had je een betere smoes toen je te laat kwam.

1. cynisme
2. sarcasme
3. ironie
4. Serieus

Jij stond zeker achteraan toen de intelligentie werd uitgedeeld

1. Ironie
2. sarcasme
3. cynisme

"Natuurlijk mag je tijdens de uitleg naar de wc!", zegt de docent met een glimlach.

1. sarcasme
2. cynisme
3. ironie
4. serieus

"Dat mevrouw Van Heeringen humor gaat uitleggen in een droge Lessonup, is wel een beetje..."

1. sarcastisch
2. ironisch
3. cynisch
4. dodelijk

"Wat een geweldige jongens, om iemand die al op de grond ligt dood te trappen en te slaan."

1. ironisch
2. sarcastisch
3. cynisch

"Jij stond zeker achteraan toen de intelligentie werd uitgedeeld."

1. ironisch
2. sarcastisch
3. cynisch

Op welke manier zou humor en spot kunnen bijdragen aan jouw speech?

Stijl

Welke stijlfiguren ken je nog?

Denk bij stijl aan ..

Korte of lange zinnen

Veel of weinig bijvoeglijke naamwoorden

Moeilijke of gemakkelijke woorden

Archaïsmen of neologismen

Beeldende beschrijvingen of juist heel concrete taal

Stijlfiguren en beeldspraak (zie taalverzorging, les 3 en 4)

Maar ook aan ..

Contrast: gebruik een tegenstelling om je punt te maken

Omkering: probeer een spreuk of vergelijking om te draaien

Drieslag: gebruik opsommingen van drie

Dilemma: stel je publiek voor een keuze

Q&A: stel een vraag, die je zelf beantwoordt

Herhaling: begin steeds met dezelfde woorden 

Combinaties: een combinatie van bovenstaande opties 

Severn Suzuki. Canadees meisje van 13 dat in 1992 tijden top over het milieu de show stal.

Hoe pakt zij je? Hoe maakt ze zaken concreet?
Welke stijlmiddelen gebruikt ze?

Wat maakt deze speech grappig?
Valt je iets op aan de stijl?

Hoe zou jij een stijlfiguur in jouw speech kunnen verwerken