Verzorgingsstaat H2

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H2 Ontstaan verzorgingsstaat

Begin verzorgingsstaat

• In de 19e eeuw was Nederland volledig gebaseerd op het vrijemarktprincipe (liberale grondslag).
• Zwakkeren (armen, zieken en ouderen) werden niet door de overheid geholpen, maar door de kerk, liefdadigheidsinstellingen of rijken.
• Zo’n staat noem je een nachtwakersstaat.

H2 Ontstaan verzorgingsstaat

De vrijemarkteconomie had keerzijden:

• De lonen waren laag.
• Mensen moesten vaak 16 uur per dag werken.
• Er werd ook op zaterdag gewerkt.
• Kinderen werkten vanaf jonge leeftijd al mee.

Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw kwamen 

de eerste sociale wetten (zie ook tijdlijn)

H2 Ontstaan verzorgingsstaat

Noodzaak tot verandering

Het inzicht dat de staat moest ingrijpen in de vrijemarkt werd rond 1900 door alle politieke partijen onderschreven, elk vanuit hun eigen overwegingen.

In de twintigste eeuw ontstond er een groeiende behoefte aan collectieve goederen en diensten (bv. goede scholing, een wegennet, waterleidingen en een elektriciteitsnetwerk, riolering en vuilnisophaaldiensten) 

Hierdoor ontstond een gemengde markteconomie.

H2 Ontstaan verzorgingsstaat

Crisis en WOII

De crisis (jaren 30) en WOII maakten ingrijpen op 

sociaaleconomisch gebied onvermijdelijk.

Unieke samenwerking tussen socialisten 

(inkomenszekerheid) en katholieken (meer samenwerking werknemers/werkgevers) leidde tot allerlei 

sociale voorzieningen (AOW, bijstand, Arbowet)

H2 Ontstaan verzorgingsstaat

Crisis en WOII

De crisis (jaren 30) en WOII maakten ingrijpen op 

sociaaleconomisch gebied onvermijdelijk.

Unieke samenwerking tussen socialisten 

(inkomenszekerheid) en katholieken (meer samenwerking werknemers/werkgevers) leidde tot allerlei 

sociale voorzieningen (AOW, bijstand, Arbowet)

H2 Ontstaan verzorgingsstaat

In de jaren vijftig en zestig werden op drie terreinen de sociale voorzieningen uitgebreid:

• Het aantal risico’s dat men liep werd ingeperkt.
  
• Het aantal gerechtigden werd uitgebreid (niet alleen premiebetalers).
  
• Het aantal sectoren dat gesubsidieerd werd, werd uitgebreid.
  

Enkele mijlpalen:

Invoering AOW, vaccinaties, anticonceptiepil, bijstandswet, stijging aantal huurwoningen, enorme groei studenten

H2 Ontstaan verzorgingsstaat

De invoering van deze regelingen leidde ook tot maatschappelijk veranderingen:

• Kinderen uit lagere sociale klassen konden makkelijker stijgen op de maatschappelijke ladder.
  
• Levensstijlen en denkbeelden over politiek en maatschappij veranderde.
• Vrouwen werden onafhankelijker.
  
• De godsdienstbeleving nam af.
  
• De individualisering nam toe.
  

Huiswerk 

Lees zelf over de standpunten van politieke stromingen op blz. 219. 

Maak van hoofdstuk 2 opdracht 6 t/m 8 

(blz. 159-160)