9.1 tm 10

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Domein C1: 

Verhoudingen: nationaal en internationaal

Lesdoelen

• Je begrijpt dat de verhoudingen tussen mensen zijn veranderlijk en vaak problematisch 
  
• sociale ongelijkheid is in een of andere vorm geïnstitutionaliseerd.
• Je kunt de begrippen ......  uitleggen en het verschil tussen deze begrippen herkennen.
• Je kunt de begrippen sociale ongelijkheid en .....toepassen bij het proces van staatsvorming 

Sociale ongelijkheid

Er is sprake van wanneer verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken, consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie en leiden
tot een ongelijke verdeling van schaarse en hooggewaardeerde zaken en een ongelijke waardering en behandeling. Ook rechten en plichten zijn niet gelijk verdeeld.

Drie soorten sociale ongelijkheid

1. ongelijke verdeling van (politieke) macht 

2. ongelijke verdeling van bezit 

3. ongelijke verdeling van status 

mondiale verhoudingen 

De verhoudingen tussen staten  veranderen door 

1. de groeiende wederzijdse afhankelijkheid, 

2. de schaalvergroting,

3. globalisering van de economie en de groeiende samenwerking tussen staten.

Grote landen of machtsblokken willen met een combinatie van militaire en economische

macht hun invloed in bepaalde regio’s in de wereld maximaliseren. 

Gevolg is een geopolitieke machtsstrijd waarbij botsende belangen niet alleen berusten op

economische belangen, maar waarbij ook demografische, historisch-politieke aspecten,

oppervlakte van het land, politieke organisatie en cultuur van land(en) een rol spelen.

Grote landen of machtsblokken 

Militaire en economische

macht 

Invloed in bepaalde regio’s in de wereld maximaliseren 

Geopolitieke machtsstrijd  

0

9.2 Gedrag van nationale staten t.o.v van elkaar verklaard 

Theorieën over het gedrag van nationale staten 

1.  Realistische theorieën

2. Marxistische theorieën

3. Liberale theorieën

4. Sociaal constructivistische theorieën

5. Politiek psychologische theorieën

De realistische theorieën 

Internationale verhoudingen is een machtsstrijd van allen tegen allen. 

Iedere staat zal zijn eigenbelangen behartigen 

De enige opties om oorlog te voorkomen zijn:

1) één staat 

2) een machtsevenwicht, een situatie waarin geen enkele staat dominant is.

Daartoe versterken staten hun eigen macht, voeren diplomatieke onderhandelingen en

vormen allianties. 

Marxistische theorieën

De onderliggende structuur: de kapitalistische productiewijze gekenmerkt  door machtsongelijkheid 

Kapitaal moet groeien. Staten hebben belang bij de aanwezigheid van bedrijven binnen hun landsgrenzen. 

Een goed draaiende economie is een belangrijke factor in de internationale machtsverhoudingen. 

Op deze wijze worden staten tegen elkaar uitgespeeld; zo kan de verhouding van de rijke landen tot de ontwikkelingslanden begrepen worden.

Liberale theorieën 

Internationale samenwerking is wenselijk als het bijdraagt aan vooruitgang, vrede en welvaart. 

Interstatelijke verhoudingen worden dan ook gekenmerkt door wederzijdse

afhankelijkheid. 

Samenwerking, en niet conflict, is vaak de uitkomst van de relaties

tussen staten.

Sociaal constructivistische theorieën

De werkelijkheid is sociaal geconstrueerd.

Dit wil zeggen dat ‘de’ werkelijkheid niet bestaat en dat wat men ziet als ‘werkelijkheid’ sterkt afhangt van de sociale context waarin men verkeert. 

Wat mensen voor waar aannemen. De manier waarop ze de werkelijkheid kennen, is ontstaan in onderlinge interacties en is gerelateerd aan het perspectief. 

Welke ‘werkelijkheid’ beschrijft Joris Luyendijk

0

Politiek psychologische theorieën

Contacten tussen staten verlopen via mensen die individueel of in groepen vormgeven

aan de verhoudingen tussen staten. 

Dus tussen de psyche van de staatshoofden, regeringsleiders, ministers van buitenlandse zaken, ministers van defensie, diplomaten, militaire kopstukken en andere mensen die in naam van een staat optreden in internationale aangelegenheden. 

Hun karakter, hun capaciteiten, hun attitudes, hun kennis, hun misvattingen, et cetera zijn in grote mate bepalend voor de internationale machtsverhoudingen.

Domein C2: Macht en Gezag

10 Macht en Gezag

Macht: het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en de handelingsmogelijkheden van anderen te vergroten of beperken

Gezag: Macht die als legitiem wordt gezien. Dus geaccepteerd wordt door de anderen

machtsbronnen

affectieve machtsbronnen

invloed op grond van gevoel of emoties
bijv. angst

1

cognitieve machtsbronnen

invloed op basis van kennis.
kennis is macht!

2

economische machtsbronnen

invloed op basis van geld  of het bezit van schaarse goederen

3

politieke machtsbronnen

invloed van overheid of politieke machtsdragers.
Wij moeten ons aan de regels houden en anders neemt de overheid maatregelen tegen ons

4

Actoren met politieke macht

1. Parlement

2. Kabinet

3. Rechters

4. Ambtenaren

5. Massamedia

6. Externe adviseurs, lobbyisten, pressiegroepen

Machtsevenwicht

Wanneer de ene

staat evenveel macht heeft als de andere staat, dan kan die niet haar wil opleggen aan

de ander

Machtsongelijkheid

Machtsongelijkheid op

internationaal niveau leidt soms tot oorlog en geweld. Ook binnen een staat kunnen

bepaalde bevolkingsgroepen met dwang hun wil proberen op te leggen aan andere

bevolkingsgroepen waardoor bijvoorbeeld een burgeroorlog ontstaat.

Dit zijn de 21 machtigste landen ter wereld

Voor de machtslijst is gekeken naar de politieke en economische invloed van een land, de kracht van militaire allianties en de sterkte van het leger.

0

Paradigma's macht

Zie sheet!

Wat klopt niet?

1. Macht kun je op formele en informele basis hebben
2. Macht is altijd vastgelegd in de wet
3. Vrienden hebben ook een vorm van macht
4. Macht gaat niet altijd gepaard met geweld

Welke groep heeft in Nederland de meeste politieke macht?