Wie is Zwarte Piet?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Wie is Zwarte Piet?

Sinterklaasfeest in Europa

Ruprecht

Krampus

Lang, lang geleden...

Een oude traditie

Van oudsher vermommen jonge mannen in de Alpen zich in de eerste twee weken van december als de Krampus. Op 5 december zwerven ze met roestige bellen en kettingen over straat om de kwade geesten die rond midwinter aanwezig zijn te verjagen. Het woord Krampus is afkomstig van het Middelhoogduitse 'Krampen' of Kralle' wat klauw betekent. De naam van dit duivelse wezen kent vele varianten. Klaubauf (Oostenrijk) Pelzebock of Pelznickel (Beieren) Gumphinckel (Silezië) Krampusz (Hongarije)…

Krampus en het Sinterklaasfeest

Van dit

naar dit.

Het ontstaan van Zwarte Piet

Ze zeggen dat ze uit het land van de ‘Moren’ komen. De Kerstman is een ‘Turk’ en degene die zijn koffer of kist draagt, Knecht Ruprecht, was diens slaaf: een zwartgebrande ‘neger’. Van de Kerstman wordt verder nog gezegd dat hij een ‘tüskschen Bund’ (tulband) draagt en Knecht Ruprecht laat daarbij ‘ein drolligt Minelied in Knüttelversen’ (een grappig liefdeslied in kreupelverzen) horen.

‘Der Weihnachtsmann und sein Knecht Ruprecht’ (1803)

Schenkman 1850

Zijn Krampus, Ruprecht en Zwarte Piet in de basis dezelfde figuur?

Waarom veranderde Schenkman het uiterlijk van Krampus/Ruprecht? (een hypothese)

• Uiterlijk/naam sowieso al regio gebonden en heeft nooit vastgestaan
• Gedicht 1803? (verwijzing naar zwarte man)
• Het zwarte uiterlijk kwam overeen (ervan uitgaande dat de Zwarte Piet van Schenkman een zwarte man voorstelt)
• De tijd waarin schenkman leefde 

Tijdsbeeld 1850

Slavernij nog niet afgeschaft

De zwarte man werd eeuwenlang als minder menselijk, beestachtig, niet te vertrouwen, slecht en dom gezien door de blanken. Zo werd de slavernij gerechtvaardigd. De zwarte was immers geen echt mens.

Wie stout is valt ten prooi aan het slechte; Krampus de demoon (zwart staat voor de nacht, het slechte) komt je halen. Zo wordt het kwaad uit de samenleving verwijderd.

Het beestachtige, minder mens ,niet te vertrouwen, pas op voor...

Wat is het verschil met hoe men (niet altijd, mogelijk ook Schenkman niet) keek naar de 'zwarte'?

De stap van Krampus naar de zwarte man was in de tijd van Schenkman in ieder geval een stuk minder groot dan nu.
 

Maar...

had Schenkman wel een zwart mens voor ogen met zijn Zwarte Piet?

Is Zwarte Piet niet gewoon zwart van het roet?

Stereotypen!

Een stereotype is een vaststaand beeld van bijvoorbeeld een groep mensen dat niet (volledig) overeenkomt met de werkelijkheid, of een deel van de werkelijkheid buiten proportie vergroot. Dit vormt dan een vooroordeel, een vooringenomen gedachtegang en kan leiden tot discriminerende denkbeelden en gedragingen.

 

In hoeverre komt het uiterlijk en gedrag van Zwarte Piet overeen met het stereotype (19 en 20e eeuw) van de zwarte man/vrouw?

Kunnen we daar een conclusie uit trekken?

Wordt met Zwarte Piet een zwarte man/vrouw bedoeld?

En zwart als roet dan?

Stel...

Stel dat we de vraag; zwarte piet is een zwarte man/vrouw, met ja beantwoorden. Is dat erg?

Is het erg dat met Zwarte Piet een zwarte man/vrouw wordt uitgebeeld?

Waarom wel/niet?

Dat ligt eraan

Is het stereotype beeld positief of negatief?

• Kannibalen
• dom
• lui
• kinderlijk

En nog iets...

De knecht

Om macht uit te stralen worden machthebbers vaak afgebeeld op een paard. De controle over het dier straalt kracht uit. Daarnaast lijken ze groter en geeft hun hoge positie ze overzicht over de menigte.

De knecht staat in dienst van, hij moet luisteren naar zijn meester. Hij staat lager dan zijn meester (letterlijk!) want hij is zijn mindere.

Waarom hebben mensen moeite met Zwarte Piet?

Racistisch?

Racisme is een houding van systematische vijandigheid of minachting voor bepaalde personen of groepen van personen op basis van hun nationaliteit, huidskleur, afkomst, nationale of etnische afkomst.

• Pas op voor --> vijandigheid (zwart is slecht)
  
• Stereotypering --> dom en minder mens = minachting
  
• Knecht --> stereotypering rechtvaardigt historisch rol van knecht = minachting