enkelvoudige en samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

enkelvoudige en samengesteld zinnen

Een enkelvoudige zin bevat één werkwoordgroepje.

Voorbeeld: 

Ik ga dit romantische boek lezen.

De woorden ‘ga’ en ‘lezen’ vormen samen een werkwoordgroepje, want ze horen bij elkaar.

Een enkelvoudige zin bevat één persoonsvorm.

Voorbeeld: 

Ik ga dit romantische boek lezen.

De woorden ‘ga’ en ‘lezen’ vormen samen een werkwoordgroepje, want ze horen bij elkaar.

Een samengestelde zin is opgebouwd uit twee of meer deelzinnen. Hij bevat twee of meer persoonsvormen. Elk werkwoordgroepje geeft een deelzin aan: een hoofdzin of een bijzin.

Voorbeeld:

Ik ga dit romantische boek lezen, omdat mijn vriendin het mij heeft gegeven.

De woorden ‘ga’ en ‘lezen’ vormen samen een werkwoordgroepje en de woorden ‘heeft’ en ‘gegeven’ ook.

Marieke zit op de bank, terwijl Maarten opruimt.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

De boze jongen kan zich nu niet meer inhouden.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Hij wacht niet langer af en pakt zijn spullen in.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Zijn liefhebbende vriendin blijkt er een andere man op na te houden.

1. Samengestelde zin
2. Enkelvoudige zin

Netflix is de enige afleiding voor het luie meisje dat op de bank zit.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Hoofdzin of bijzin

Een hoofdzin is zonder bijzin of andere hoofdzin ook een goede zin. De woorden staan op de goede plek.

Een bijzin is zonder hoofdzin geen goede zin. De woorden staan niet op de goede plek.

Hoofdzinnen en bijzinnen

In een hoofdzin staat de pv meestal op de tweede plaats en in de bijzin staat de pv meestal verder naar achteren.

Woorden toevoegen 

Je kunt een hoofdzin en bijzin ook herkennen door te kijken of er woorden tussen de het onderwerp en de persoonsvorm kunnen staan. Als dit wel kan, dan is de deelzin een bijzin. Als dit niet kan, dan is de deelzin een hoofdzin.

Voegwoorden

Voegwoorden plakken deelzinnen aan elkaar.

Noem voegwoorden

Voegwoorden bepalen hoofdzin of bijzin

Sommige voegwoorden zorgen voor een hoofdzin: 
‘maar’, ‘en’, ‘want’, ‘of’ en ‘dus’. 
Dit zijn nevenschikkende voegwoorden. 

Andere voegwoorden zorgen voor een bijzin; 

‘omdat’, ‘als’, ‘zodat’, ‘toen’, ‘wanneer’ en ‘dat’. 

Dit zijn onderschikkende voegwoorden.

Voorbeeld

Ik ga dit romantische boek lezen       , want mijn vriendin heeft het mij gegeven         .

Ik ga dit romantische boek lezen       , omdat mijn vriendin het mij heeft gegeven       .

hoofdzin

hoofdzin

hoofdzin

bijzin

Aan de slag!

Paragraaf 2.1 Leswijs Grammatica (alle oefeningen).

hoofdzinnen en bijzinnen

Oefening 1

Oefening 2

Nevenschikking 

1. Peter bakt een brood en Tjeerd helpt zijn vader.

(‘en’ hoort bij de nevenschikkende voegwoorden, dus deze zin heeft twee hoofdzinnen. Controleer ook of je ziet dat de twee hoofdzinnen op dezelfde manier zijn opgebouwd)

2. Vandaag gaat mijn zoontje niet naar school, want hij voelt zich niet goed.

(‘want’ is een nevenschikkend voegwoord, dus deze zin is opgebouwd uit twee hoofdzinnen)

3 Karel mag mijn boek voor één keer lenen, of hij kan zelf een nieuwe kopen.

(‘Of’ is een nevenschikkend voegwoord, dus deze zin is ook weer opgebouwd uit twee hoofdzinnen)

Onderschikking

1. Het meisje dat daar loopt, heet Aïsha .

(‘dat’ is een onderschikkend voegwoord, dus deze zin is opgebouwd uit een hoofdzin en een bijzin | in dit geval is de hoofdzin de zin ‘heet t/m Aisha)

2. Ik zie dat je vanochtend geen tijd hebt gehad om je te scheren.

(‘dat’ is een onderschikkend voegwoord, dus deze zin is opgebouwd uit een hoofdzin en een bijzin | in dit geval is de hoofdzin de zin ‘Ik t/m zie’)

3. Doordat het de hele week heeft gesneeuwd, is hardlopen in het bos geen pretje.

(‘Doordat’ is een onderschikkend voegwoord, dus deze zin is opgebouwd uit een hoofdzin en een bijzin | in dit geval is de hoofdzin de zin ‘is t/m pretje’)

nevenschikkende voegwoorden

en, maar, want, of, noch, doch

Dit lijstje is kort.

onderschikkende voegwoorden

wanneer, als, terwijl, zodra, voordat, voor, nu, toen, nadat, zolang als, totdat, sinds, doordat, zodat, waardoor, omdat, opdat, indien, mits, tenzij, hoewel, ofschoon, ondanks dat, zoals, alsof, dat, of…

aan slag

oefenen 1

oefenen 2

 verbanden

opsomming, 

voorwaarde, 

vergelijking, 

conclusie, 

oorzaak-gevolg,

middel-doel

signaalwoorden

en, ook, bovendien

als, indien, mits

evenals, in vergelijking met

dus, kortom

doordat, daardoor, waardoor

door te, door middel van, daarmee