Gouden Handel en slavernij

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

De Gouden Eeuw in Nederland

BK 2 - Hst 1.1

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...kan je het tijdvak benoemen. (R)

...weet je twee redenen waarom Nederland al voor 1600 handelde in Europa. (R)

...kan je de producten waarin gehandeld werd benoemen. (R)

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

Tijd van regenten en vorsten

In dit hoofdstuk gaan we zien hoe de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de zeventiende eeuw kon uitgroeien tot een rijk en machtig land. 

regent

Rijke burger en bestuurder van een gewest (provincie) of stad. 

vorst

Andere naam voor een koning.

Laat de leerlingen aflezen over welk tijdvak dit hoofdstuk gaat. Vraag welk hoofdstuk aan het einde van klas 1 (voor de zomervakantie) is behandeld = hfk 6 ‘Een nieuwe tijd’ uit leerboek 1 dat ging over de tijd van ontdekkers en hervormers (de zestiende eeuw). U activeert de voorkennis van de leerlingen door kort de hoofdlijnen van hoofdstuk 6 uit leerboek 1 te herhalen: ontdekkingsreizen – de hervorming – de Opstand – een nieuw land: De Republiek. Wijs de leerlingen erop dat het conflict met de Spaanse koning niet ophield in 1600, maar ook in de zeventiende eeuw nog doorging. Echter wel met het verschil dat van daadwerkelijke oorlogsstrijd geen sprake meer was.

Op de foto zien leerlingen een stukje van de grachtengordel in Amsterdam. In de zeventiende eeuw ging het erg goed met de Republiek. Nederlandse handelaren verdienden veel geld met de handel. Rijke koopmannen en regenten woonden in grote, deftige grachtenhuizen zoals op de foto. Nog altijd komen veel toeristen naar Nederland om al dit moois uit de Gouden Eeuw te bewonderen. Dit hoofdstuk gaat over hoe de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden juist in de zeventiende eeuw kon uitgroeien tot een rijk en machtig land.

Hoe heet het tijdvak van de zeventiende eeuw?

1. Tijd van ontdekkers en hervormers
2. Tijd van regenten en vorsten
3. Tijd van pruiken en revoluties
4. Tijd van burgers en stoommachines

Van wanneer tot wanneer duurt de tijd van regenten en vorsten?

1. 1500-1600
2. 1600-1700
3. 1700-1800
4. 1800-1900

Bespreek a.d.h.v. de kaart welke producten waar te vinden zijn. Vertel dat Nederland al voor 1600 een echt handelsland was. Nederlandse handelaren voeren naar Noord- en Zuid-Europa. Vanuit ons land namen zij in schepen melk, boter en stoffen mee om te verkopen in andere Europese landen; vanuit Noord-Europa namen ze bijvoorbeeld hout en leer mee; en vanuit Zuid-Europa wijn en olie.

Ook specerijen uit Azië waren populair. Deze werden in de middeleeuwen via handelsroutes over land naar de middellandse zee gebracht en daar verkocht. Nederlandse kooplieden wilden echter de populaire specerijen zelf per schip uit Zuidoost-Azië halen. De tocht per schip was echter lang en gevaarlijk (bijv. door stormen en piraterij). Leg uit dat kooplieden daarom in kleine handelsverenigingen (compagnieën) gingen samenwerken. Door samen te werken, konden de risico’s worden gedeeld.

Welk product werd niet in Nederland gemaakt?

1. Stoffen
2. Wijn
3. Boter
4. Kaas

Waar komt thee vandaan?

1. Nederland
2. Amerika
3. Afrika
4. Azië

Welk product komt uit Zuid-Europa?

1. Olijfolie
2. Peper
3. Boter
4. Kaas

Welk product komt uit Amerika?

1. Specerijen
2. Zijde
3. Suiker
4. Leer

Nederland voor 1600

West-Nederland was erg nat en niet geschikt voor landbouw.

• Het gevolg was dat boeren daar alleen aan veeteelt deden.
• Het gevolg was dat er niet genoeg graan was om de bevolking te voeden.

gevolg

Iets dat gebeurd door iets anders.

Bespreek a.d.h.v. de kaart dat het westen van Nederland te nat was om graan te verbouwen. Door de groeiende bevolking was er een tekort aan graan, aangezien boeren in het westen vooral aan veeteelt deden. 

Wat is veeteelt?

1. Het houden van dieren.
2. Het verbouwen van graan.
3. Het houden van mensen op plantages.
4. Het verbouwen van mais.

Vul de zin aan:
Een gevolg is...

1. iets wat er gebeurd door iets anders.
2. iets dat gebeurd is.
3. iets dat nog moet gebeuren.
4. iets dat in het nieuws komt.

Wat was de oorzaak dat boeren in West-Nederland vooral aan veeteelt deden?

1. Boeren wisten niet hoe ze graan moesten verbouwen.
2. De landbouwgrond was te nat voor landbouw.
3. De landbouwgrond was te droog voor landbouw.
4. Boeren wisten niet hoe ze dieren moesten houden.

Waarom was er te weinig graan in Nederland?

Handel in Europa

In Nederland was er veel kaas, boter en stoffen. Nederlanders voeren naar Noord-Europa om te handelen in graan, hout en leer. Hout en leer verkochten de Nederlanders in Zuid-Europa en kochten wijn en olijfolie. Deze producten verkochten ze dan weer in Nederland.

handel

Het kopen en verkopen van producten.

Bespreek a.d.h.v. de kaart welke producten waar te vinden zijn. Vertel dat Nederland al voor 1600 een echt handelsland was. Nederlandse handelaren voeren naar Noord- en Zuid-Europa. Vanuit ons land namen zij in schepen melk, boter en stoffen mee om te verkopen in andere Europese landen; vanuit Noord-Europa namen ze bijvoorbeeld hout en leer mee; en vanuit Zuid-Europa wijn en olie.

Welke producten werden in Nederland gemaakt?

1. Boter, kaas en leer
2. Boter, wijn en hout.
3. Boter, kaas en stoffen.
4. Boter, leer en olijfolie.

Welke producten werden in Noord-Europa gekocht door Nederlandse handelaren?

1. Graan, hout en leer.
2. Graan, boter en wijn.
3. Graan, hout en olijfolie.
4. Graan, stoffen en leer.

Welke producten werden in Zuid-Europa door de Nederlandse handelaren gekocht?

1. Boter en kaas.
2. Hout en leer.
3. Stoffen en graan.
4. Wijn en olijfolie.

Specerijen

Rijke mensen hadden veel geld over voor specerijen:

1. Om smaak te geven aan het eten.
2. Als medicijn

specerijen

Dit zijn planten die een smaak en geur geven aan eten. Zoals: kaneel, peper, rozemarijn, safraan, anijs, paprika, cardemom, mosterd, vanille, gember, korriander, knoflook, rode pepers, venkel, oregano en nog veel meer. 

Welke specerijen staan er thuis in de kast? 

Voorbeelden van specerijen.

Een wereldkaart uit 1700. Sommige delen van Noord-Amerika en Australië zijn nog niet 'ontdekt'.

suikerrietplantages

🇧🇷

katoenplantages

🇺🇸

Spaanse kolonie

Engelse kolonie

Tabaksplantages

🇨🇺

Portugese kolonie

Nederlandse kolonie

Cacao- en suikerrietplantages

🇸🇷

Waarom slavernij?

• Veel plantages lagen in Zuid-Amerika en waren bezit van Europeanen
• Plantageproducten, zoals koffie, tabak, katoen en suiker, zijn erg populair in Europa
• Om de producten te verbouwen waren veel landarbeiders nodig.
• De oorspronkelijke bewoners van dit gebied waren volgens de Europeanen 'ongeschikt' voor deze arbeid...of al uitgemoord in de eeuwen ervoor...

Transatlantische slavenhandel

• Europese handelaren namen producten, zoals munitie, wapens en alcohol mee naar Afrika.
• Daar werden ze door Afrikaanse stammen geruild tegen tot slaaf gemaakten: dit waren meestal gevangengenomen leden van andere Afrikaanse stam. 
• Deze tot slaaf gemaakten werden vervolgens vervoerd naar slavenmarkten in Zuid-Amerika

De afbeelding laat zien op welke wijze slaven werden vervoerd op een slavenschip. Dergelijke tekeningen werden meestal gemaakt om aan te geven op welke vreselijke manier de slaven werden vervoerd. Deze tekening is gemaakt in opdracht van een commissie van de Engelse regering.

Aan boord van een slavenschip

• Vervoer en behandeling van de tot slaaf gemaakten was vreselijk
• Ze werden vaak naakt en geketend aan elkaar vervoerd
• Onhygiënische en ziekmakende omstandigheden leidden vaak tot de dood
• Dode tot slaaf gemaakten werden, zonder enige vorm van respect, overboord gegooid.
• Een slavenschip kon je soms op 5 zeemijlen (9 kilometer) afstand ruiken

Slavenmarkten

• De tot slaaf gemaakten die het overleefden werden verkocht op slavenmarkten
• Daar werden de tot slaaf gemaakten 'opgepoetst' om er goed uit te zien.
• Ze waren niet goedkoop: ongeveer 200 gulden. Dat zou tegenwoordig ongeveer €2000 zijn. Voor die tijd waren dit enorme bedragen.
• ...maar eigenlijk kocht je dus een mens voor een paar duizend euro...

Fort Elmina in Ghana, Afrika, was het fort waar vanuit Afrikaanse slaven werden 'ingekocht' en 'verscheept' naar Zuid-Amerika. 

Op de plantages

• Tot slaaf gemaakten moesten hard werken onder vreselijke omstandigheden
• Regelmatig werden ze mishandeld en/of misbruikt
• Ze werden soms gebrandmerkt, net zoals dat bij vee gebeurt. Hiermee kon iedereen zien wie de eigenaar van de tot slaaf gemaakte was
• De meeste plantagehouders hadden blanke opzichters in dienst, maar er waren ook zwarte opzichters: de basja’s. 

Een halsklem en handboeien waarmee de slaven gevangen worden gehouden.

Opstanden

• Slavenopstanden kwamen maar weinig voor. Dit kwam omdat:

1. de slavenhouders de tot slaaf gemaakten geboeid hadden
   
2. de slavenhouders goed bewapend waren
3. de tot slaaf gemaakten uit verschillende delen van Afrika kwamen en elkaar daardoor niet goed begrepen. Ze konden zich daardoor niet organiseren
4. sommigen bewust voor de dood kozen bijvoorbeeld door verhongering

Er is een aantal slavenopstanden geweest, bijvoorbeeld die onder leiding van Boni in Suriname (1757-1793) en die van Tula op Curaçao (1795)

Op de foto zie je Desenkadena ('verbreken van de ketenen'), ook wel het Tula monument genoemd. Het staat op de plek waar de opstand begon.

Europese slaven

• Tussen 1600 en 1800 zijn, naast de Afrikaanse slaven, ook rond de 1 miljoen tot slaaf gemaakten uit Europa verhandeld.
  
• Sommigen waren bijvoorbeeld gevangen genomen door piraten.
• Deze blanke christenslaven hadden overigens wel een beter bestaan dan de meeste Afrikaanse tot slaaf gemaakten, en werden vaak ook vrijgekocht

Begrippen uit deze les

• tijd van regenten en vorsten
  
• regent
• vorst
• handel
• specerijen
• gevolg

Jaartallen uit deze les

• tijd van regenten en vorsten
  (1600-1700)
• Voor 1600: Nederlandse handel in Europa

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.