5.2 De overheid en de economie

• Economie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Wat gaan we doen vandaag?

• Vragen 5.1
• Lesdoelen 5.2
• Instructie 5.2
• Aan de slag met 5.2
• Evaluatie lesdoelen
• Afsluiting

Wat weet je nog van paragraaf 5.1?

Wat is het grote verschil tussen de collectieve en de particuliere sector?

• Publieke sector
• De overheid en instellingen voor sociale zekerheid
• Levert de collectieve goederen
• Hoeft geen winst te maken

• Marktsector
  
• Burgers en bedrijven
  
• Verkoop goederen en diensten
  
• Doel is: winst maken
  
• Marktwerking 

Collectief of particuliere sector

Collectieve sector

Particuliere sector

Aanbieders van producten moeten concurreren om klanten te krijgen.

Dit doen ze door middel van prijs & kwaliteit.

Wat is marktwerking?

Marktwerking

Aanbieders van producten moeten concurreren om klanten te krijgen

Marktwerking

• Particuliere sector 
• Aanbieders concurreren met elkaar om meer klanten te krijgen, dit doen ze in  prijs en/of kwaliteit 
• Lage prijs? → producenten moeten lage kosten hebben
• Hoge kwaliteit? → telkens producten verbeteren + service

Wat is privatisering?

     Privatisering 

• De verkoop van een dienst of activiteit door de overheid aan de particuliere sector. 
• Voorbeelden van bedrijven die geprivatiseerd zijn:
  
• treinvervoer, telefonie & post
• Het tegenovergestelde is nationaliseren:
  
• de overheid neemt dan een particulier bedrijf over.
• In 2008 nationaliseerde de overheid ABN AMRO-bank om de financiële dienstverlening veilig te stellen.
  

Privatiseren

• Voordeel voor de consument: Bedrijven moeten concurreren 

 (prijs gaat omlaag /kwaliteit en/of service gaat omhoog)

• Nadeel: Besparingen bij bedrijven op bijvoorbeeld personeel

Bedrijven willen winst maken waardoor de prijs ook kan stijgen. 

 

Hoe kan de overheid invloed uitoefen op het gedrag van burgers?

Subsidie en accijns

• Wil je iets stimuleren? -> subsidie
• bepaalde producten worden                                                 goedkoper
• Wil je iets afremmen? -> accijns 
• maakt bepaalde producten                                                            duurder

Heeft de overheid hier invloed door subsidie te geven of door accijns te heffen?

Subsidie

Accijns

De overheid wil meer zonnepanelen op daken van woningen. 

Het gebruik van alcohol moet omlaag.

Jongeren moeten meer in hun eigen buurt kunnen sporten.

We moeten streven naar een generatie die niet meer rookt.

Hoofdstuk 5.2

De overheid en de economie

Leerdoelen

In deze les leer je:

• het verschil tussen een planeconomie en een vrijemarkteconomie
• wat een sociale markteconomie is
• door welke instellingen de overheid geadviseerd wordt
• welk gevolg economische groei voor burgers en de overheid heeft
• hoe de overheid tijdens een recessie de economie kan stimuleren

Planeconomie

• GEEN marktwerking
• Voorbeeld: Noord-Korea

Overheid bepaalt...

1. Wat er geproduceert wordt 
2. Hoeveel er geproduceert wordt 
3. Door wie er geproduceert wordt 
4. Tegen welke prijs er geproduceert wordt

Vrijemarkteconomie

• Vraag & aanbod bepaalt de prijs
• De overheid grijpt niet in met wet- en regelgeving
• Volledige marktwerking
• V.S. lijkt hier op
• Nergens helemaal → overal een overheid die maatregelen neemt 

Sociale markteconomie

• Vraag & aanbod bepaalt de prijs
• De overheidkan wel ingrijpen met wet- en regelgeving.
• Grotendeels marktwerking

Sociale markteconomie

Taken van de overheid

• zorgen voor veiligheid (politie en leger)
• gezondheidszorg (ziekenhuizen)
• sociale zekerheid (uitkeringen)
• zorgen voor volkshuisvesting (wonen)
• zorgen voor onderwijs

Wie geeft raad?

• CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek)
• Verzamelt informatie over economische veranderingen of de bevolkingssamenstelling.
  
• CPB (Centraal Planbureau)
• Onderzoekt de mogelijke gevolgen van economische maatregelen van de overheid.
  
• SER (Sociaal Economische Raad)
• Geeft advies over sociaal-economische onderwerpen zoals werkgelegenheid, lonen en uitkeringen

De economie groeit

Het bbp (bruto binnenlands product) = 

de totale waarde van de productie in een land.

Als de productie stijgt, neemt het bbp toe.

Je spreekt dan van economische groei.

Als de winsten van bedrijven en de inkomens van

werknemers toenemen, stijgt het nationaal inkomen.

De economie groeit

Economische groei bezorgt de overheid:

• meer inkomsten (btw, inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting)
  
• minder uitgaven (minder uitkeringen door lagere werklooheid)
  

De economie krimpt

Bij een recessie

• is de economische groei twee kwartalen achter elkaar lager dan in de voorgaande periode
  
• lager dan gemiddeld
  

Er is een economische crisis

• als een recessie langere tijd duurt
  
• als het bbp krimpt
  

De economie krimpt

De overheid kan de economie stimuleren door:

• te investeren in de infrastructuur
  
• de inkomstenbelasting te verlagen
  
• vernieuwende bedrijven subsidie te geven
  
• te investeren in verbetering van het onderwijs
  

Afmaken §5.2 (huiswerk voor de volgende les)

Ben je klaar:

1. Vond je §5.1 lastig? Maak dan de herhalingsopgaven op blz. 156
2. Heb je behoefte aan meer uitdaging? Maak dan de plusopdrachten op blz. 158
3. Oefenen met rekenen? Maak de rekenopdracht op blz. 160

Leerdoelen waren voor mij duidelijk.

😒🙁😐🙂😃

Weet je wat het verschil is tussen een planeconomie en een vrijemarkteconomie

Ja

Nee

Ik moet hier nog op studeren

Weet je wat een sociale markteconomie is

Ja

Nee

Ik moet hier nog op studeren

Weet je door welke instellingen de overheid geadviseerd wordt

Ja

Nee

Ik moet hier nog op studeren

Weet je welk gevolg economische groei voor burgers en de overheid heeft

Ja

Nee

Ik moet hier nog op studeren

Weet je hoe de overheid tijdens een recessie de economie kan stimuleren

Ja

Nee

Ik moet hier nog op studeren

Examenopgaven