Dementie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Dementie 

Dementie

Lesprogramma

1. Lesdoelen
2. Wat is dementie? werking van de hersenen en geheugen
3. Ziekteproces: 4 stadia
4. Symptomen: desoriëntatie in tijd, plaats en persoon, gedrag
5. Diagnostiek en behandeling
6. Oorzaken en meest voorkomende soorten van dementie

Lesdoelen

• Je weet wat het ziektebeeld dementie inhoudt
• Je kunt de symptomen van dementie herkennen
• Je kunt volgens het zorgplan zorg verlenen aan zorgvragers met dementie 

Eerst een testje

https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/dementie/scholing/test-je-kennis-over-dementie

Wat is dementie?

Dementiesyndroom: informatie wordt niet goed verwerkt

50 hersenziektes

1 op de 5, meer vrouwen

Cognitieve stoornissen zijn denkstoornissen

• Geheugenstoornissen
• Afasie: moeite om woorden te vinden en problemen om zich uit te drukken met taal
• Apraxie:  verminderd vermogen om motorische handelingen uit te voeren
• Agnosie:  onvermogen om objecten te herkennen
• Stoornissen in uitvoerende functies : zoals rekenen, logisch nadenken, plannen

0

Ziekteverloop en symptomen

1. Bedreigde ik -beginnende dementie
Beginnend- vergeetachtig voor omgeving nog niet altijd zichtbaar 
2. De verdwaalde ik - matige ernstige dementie
Matig- meer complexere taken, overzicht houden bijv financien, 'verdwaaldgevoel' 
3. De verborgen ik - ernstige dementie
Ernstig- orientatieproblemen, herkent
bijv mensen niet meer, tijdsbesef 

4. De verzonken ik - ernstige dementei
Taalproblemen en volledige afhankelijkheid 

Tekst

 Bedreigde ik = beginnende dementie
Verdwaalde ik = matig ernstige dementie
Verborgen ik = ernstige dementie (volledig afhankelijk)
Verzonken ik = (cliënt kan niet meer lopen, spreekt nauwelijks, ligt vaak in foetushouding als pasgeboren baby)

Zie thema 4.13 PBSD

Specifieke gedragen 

van cliënten met dementie

• Perseveren
• Confabuleren
• Verzamelzucht
• Achterdocht
• Decorumverlies

herhalen van vragen, operkingen, verhalen

het opvullen van gaten in het geheugen met (verzonnen) verhalen om de tekorten in het geheugen te verbloemen

verlies van uiterlijke waardigheid zoals waarden en normen

Diagnostiek 

Bij een vermoeden van geheugenproblemen of dementie kan er een MMSE test gedaan worden. De MMSE (Mini-mental state examination) is een vragenlijst die wordt gebruikt als er een vermoeden is dat iemand geheugenproblemen of dementie heeft. Uit de vragen komt een MMSE score die duidelijk maakt hoe het gaat met iemands geheugen, taalvermogen en concentratie (cognitieve vaardigheden).

De wereldwijd erkende MMSE vragenlijst meet verschillende vaardigheden van de hersenen. Zo ontstaat er een indruk van iemands geheugen, de oriëntatie in tijd en ruimte, concentratie, rekenen, taal en visueel inzicht. Degene die de test doet wordt gevraagd om een paar opdrachten uit te voeren en een aantal woorden te onthouden. De test duurt in totaal ongeveer tien minuten.

Elke vraag van de MMSE test is een aantal punten waard. Hoe hoger de MMSE score is, hoe beter iemands cognitieve vaardigheden zijn. Leeftijd en opleidingsniveau hebben invloed op de MMSE score. Hier wordt altijd rekening mee gehouden. Een lage score betekent dus niet automatisch dat iemand dementie heeft. Er kan ook iets anders aan de hand zijn. Vanaf een bepaalde score zal de huisarts verder onderzoek doen. Er zijn MMSE testen online te vinden, wij raden aan om de test door de huisarts te laten doen.

MMSE test geeft geen diagnose

De MMSE is een eerste test bij een vermoeden van dementie of geheugenproblemen. Maar de test geeft geen diagnose, daarvoor is de test te algemeen. Vaak wordt de MMSE gecombineerd met andere kleine testjes en een gesprek. Zo ontstaat er een breder beeld van iemands geheugen en vaardigheden.

Als andere oorzaken uitgesloten zijn, maakt de huisarts een afspraak met iemand uit de directe omgeving. In dit gesprek vraagt hij naar problemen met het geheugen en taal en naar veranderingen in het gedrag. Hij toetst dan of de omgeving van zijn patiënt de klachten herkent. Dit wordt ‘heteroanamnese’ genoemd. Na het onderzoek besluit de huisarts soms om de klachten een poosje aan te kijken. Zijn de klachten blijvend of worden ze zelfs erger? Dan bevestigt dit het vermoeden dat er sprake is van dementie.

Als de huisarts twijfels heeft of uitgebreider onderzoek nodig is verwijst hij zijn patiënt meestal door naar een specialist bij een geheugenpoli of de afdeling neurologie van een ziekenhuis. De specialist doet neurologisch en neuropsychologisch onderzoek om de diagnose dementie te bevestigen. Eventueel wordt aanvullend onderzoek gedaan, bijvoorbeeld met een MRI-scan. Ook zal de specialist de ziekte vaststellen die de dementie veroorzaakt, zoals de ziekte van Alzheimer.

Dementie is (nog) niet te genezen. Toch is het belangrijk om de diagnose vast te laten stellen. Met een diagnose heeft iemand met dementie recht op hulp en ondersteuning. Bijvoorbeeld door een casemanager. Daarbij geldt ook: hoe eerder hoe beter. Een vroegtijdige diagnose vergroot de kans dat een eventuele behandeling helpt om de ziekte te stabiliseren, vertragen of verzachten. 

Testen

Kloktest

Herhalen MMSE test

MoCA test (Montreal Cognitive Assessment).

Cross-culturele Dementiescreening

Kloktest: een snelle indruk

De huisarts kan ook de kloktest gebruiken om de eerste tekenen van dementie of geheugenproblemen op te sporen. De kloktest is een snelle en simpele aanpak: de huisarts vraagt je om een klok te tekenen, die de huisarts op bepaalde punten bekijkt. De kloktest alleen is niet genoeg om meteen een diagnose dementie te stellen. Daar zijn langere en uitgebreidere tests voor nodig. Soms is de kloktest ook onderdeel van een test, waaronder de MMSE.

MMSE test herhalen

Soms geeft de score van de MMSE geen duidelijkheid over iemands cognitieve vaardigheden. Dan kan de huisarts voorstellen om de test een keer te herhalen, bijvoorbeeld over een jaar. De arts kan dan meten of er sprake is van achteruitgang. Zijn er in de tussentijd opmerkelijke veranderingen in iemands gedrag of vaardigheden? Dan is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts. De MMSE kan ook geruststellen, als blijkt dat iemands geheugen en vaardigheden nog goed zijn.

MoCA test

De huisarts kan ook kiezen voor een andere test: de MoCA. MoCA staat voor Montreal Cognitive Assessment. Deze test meet net als de MMSE de verschillende vaardigheden van de hersenen. Ook de MoCA geeft geen diagnose, maar de uitslag kan wel een reden zijn om meer onderzoek te doen.

Cross-culturele Dementiescreening

De Cross-culturele Dementiescreening (CCD) is een test voor mensen die niet goed Nederlands spreken, een andere culturele achtergrond hebben of moeite hebben met lezen. De CCD kan worden afgenomen zonder dat de huisarts iemands taal spreekt. De test is beschikbaar in het Turks, Marokkaans-Berbers, Marokkaans-Arabisch, Sranantongo (Surinaams), Hindoestaans en Nederlands.

Diagnose dementie vaststellen bij jonge mensen

Bij jonge mensen is de diagnose dementie nog lastiger vast te stellen. Jonge mensen met dementie vertonen vaak andere symptomen dan oudere mensen. Hun gedragsverandering valt bijvoorbeeld meer op dan hun geheugenproblemen. Bij mensen onder de 65 jaar duurt het vaak ruim vier jaar voordat dementie wordt geconstateerd. Alzheimer Nederland maakt zich hard voor het tijdig signaleren van dementie bij jonge mensen.

 alzheimer-nederland.nl

dementieinbeweging.nl en zorgvoorbeter.nl

Wat gebeurt er in de hersenen bij cliënten met dementie?

Het verloop van dementie is progressief. Wat betekend dit?

Welk van onderstaande antwoorden is GEEN symptoom van dementie?

1. Taalproblemen
2. Problemen met zien
3. Gewichtstoename
4. Onrust

Wat is de meest voorkomende vorm van dementie?

1. Alzheimer
2. Vasculaire dementie
3. Lewy body dementie
4. Frontotemporale dementie