3 Totalitaire Systemen (GS Hoofdstuk 2)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Totalitaire systemen

 Fascisme, nationaalsocialisme, communisme

Bij H2 GS "Tussen de oorlogen"

Waar gaat deze les over?

De Eerste Wereldoorlog leidde tot chaos, frustratie en het verlangen naar iets totaal anders. 

Daardoor ontstonden totalitaire ideologieën. (politiek systeem waarbij alles ondergeschikt is aan de staatsidee en de politiek de gehele samenleving tot in de diepste geledingen doordringt) 

In Italië kwamen fascisten aan de macht 

In Rusland probeerden de communisten een nieuwe maatschappij op te bouwen.

In Duitsland wilden de nationaal-socialisten (Nazi's) een Derde Rijk op te zetten

De leiders

Benito Mussolini

Italiaanse minister-president 1922 - 1943

(fascistisch)

Jozef Stalin

Dictator van de Sovjet-Unie

1924 - 1953

(communistisch)

Adolf Hitler

dictator Duitsland 

1933-1945 

(nationaal-socialistisch)

belangrijke jaartallen

1917 Revolutie in Rusland, Lenin aan de macht

1918 einde WO, Vrede Versailles 1918

1922 Mars op Rome Mussolini aan de macht

1924 Stalin aan de macht in S.U.

1929 uitbreken economische wereldcrisis

Rijksdagbrand 1933

1933 Hitler aan de macht in Duitsland

de tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• KA 30 Economische wereldcrisis

• KA 31 Racistisch en totalitair karakter van het nationaal socialisme

• KA 32 Het totalitair karakter van het communistische politieke systeem.

Beeldkenmerk

Op de achtergrond zie je een demonstratie van werklozen, het symbool voor de economische crisis. De tank op de voorgrond verwijst naar de wereldoorlogen in het tijdvak.

Verwoestingen: op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogsvoering

• H1 De Eerste Wereldoorlog
• H3 De Tweede Wereldoorlog

Het voeren van twee wereldoorlogen.

• H1 De Eerste Wereldoorlog
• H3 De Tweede Wereldoorlog

De crisis van het wereldkapitalisme (wereldcrisis).

• §2.1 Welvaart en crisis in de VS
• §2.3 Duitsland van democratie naar dictatuur

Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden (Holocaust).

• §2.3 Duitsland van democratie naar dictatuur
• §3.2 Bezet Nederland
• §3.3 de Holocaust

De rol van moderne propaganda- en communicatie-middelen en vormen van massa-organisatie.

• H1 De Eerste Wereldoorlog
• H2 Interbellum
• H3 De Tweede Wereldoorlog

Het in de praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme.

• §1.3 Revolutie in Rusland
• §2.2 Fascisme en communisme
• §2.3 Duitsland van democratie naar dictatuur

De Duitse bezetting van Nederland.

• §3.2 Bezet Nederland

WOI

WOII

Interbellum

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je:

  kenmerken van het fascisme, communisme en nationaalsocialisme benoemen herkennen en onderscheiden

Totalitaire ideologie

Wat is een totalitaire ideologie? 

Totalitair = volledig of totaal

Ideologie = manier van denken over hoe de maatschappij moet zijn.

Totalitaire ideologie:

Manier van denken waarbij het totale leven  ( dus ook de privésfeer) van mensen wordt beheerst door de ideeën van de partij die de macht heeft. 

Totalitaire ideologie

Kenmerken van een Totalitaire ideologie

1. Een leider staat aan het hoofd van de macht
   
2. Extreem nationalistisch
   
3. De staat beheerst het leven en denken van het volk, alles wat wordt gepubliceerd of wordt gemaakt is goedgekeurd door de staat

Bestaat er nu nog een totalitaire ideologie? 

Video

Opkomend Fascisme in Italie - januari 2019

Waarbij kan het fascisme worden ingedeeld

1. confessionelen
2. extreem links
3. liberalisme
4. extreem rechts

Fascisme

Fascisme is een politieke stroming, 

en wordt ook wel extreem-rechts genoemd

De naam komt van het voorwerp dat je hier ziet: een fasces

Dit voorwerp, een bijl met takken, stond symbool voor

de macht van bestuurders in het Romeinse Rijk.

Benito Mussolini

Leider, of 'Il Duce',  van Italië (1922-1943)

Oprichter van de Fasci di Combattimento (Zwarthemden, knokploegen)

Na de Eerste Wereldoorlog en de Vrede van Versailles was er veel onvrede, 

en dat kwam door de onderhandelingen van de 'slechte' Italiaanse regering.

Schrijf 3 kenmerken van het fascisme op.

Fascisme in Europa

• 'Oplossing voor de crisis'

• Populair in de jaren ’20 en ’30 van de 20e eeuw

• Antwoord op slecht beleid van de democratische regeringen

• Niet alleen in Italië of Duitsland (NSDAP), ook in Engeland (BUF) en Nederland (NSB)

Het fascisme

Kenmerken:

1. Er is een dictator die bepaalt wat goed is (bv Mussolini in Italie);

2. Fascisme is anti-democratisch en nationalistisch (eigen staat is belangrijkst);  

3. Fascisme gaat uit van ongelijkheid (de hoogontwikkelden moet de laagontwikkelden leiden, sociaal Darwinisme);

4. Geweld is goed (geen woorden, maar daden), knokploegen (bv 'de zwarthemden' in Italie) bewaken met geweld de rust; 

5. De vrouw is ondergeschikt: haar taak is het krijgen van kinderen.

6. Toepasen van indoctrinatie (het opdringen en inprenten - hersenspoeling - van jouw ideeen via media)

Volgende dia: Cliphanger 'Wat is facisme'? (1:26)

Extra video 

Speech Benito Mussolini

(bekijk zijn spreekstijl)

Nazi-Duitsland

kenmerken
van het
nationaalsocialisme

Klik hier

Waar hoort de afbeelding bij?

1. Fascisme
2. Nationaalsocialisme
3. Fascisme en nationaalsocialisme
4. Nationalisme

Het grote inhoudelijke verschil tussen de fascisme en nationaalsocialisme is

1. Dat het nationaalsocialisme ondemocratisch is
2. Dat het nationaalsocialisme propaganda kent
3. Dat het nationaalsocialisme in Duitsland is
4. Dat het nationaalsocialisme racistisch is

De kranten mochten alleen schrijven over dingen die de NSDAP goed vond.
Welk begrip past hier het beste bij?

1. Persvrijheid
2. Nationaalsocialisme
3. Censuur
4. Dictatuur

Propaganda

• politieke reclame
• o.l.v. minister Goebbels
• d.m.v. massacommunicatiemiddelen (zoals de radio of film)
• alleen toegestaan voor nazi-doeleinden

Samenvatting: 

Kenmerken nationaalsocialisme

• Extreem-nationalistisch
  
• Militaristisch
  
• Verheerlijking geweld (bv. knokploegen)
  
• Antidemocratisch
  
• Eén leider principe
  
• De staat is belangrijker dan het individu
• Racistisch

Wat is Communisme?

Jozef Stalin

Leider,  van de Sovjet-Unie (1924-1953)

Onder Stalin werd het communistische Sovjet-Unie een totalitaire samenleving. (een samenleving waarin de machthebbers extreem veel hebben te zeggen over het volk)

Kenmerken van communisme (1)

• De Sovjet-Unie werd geregeerd door één partij, de communistische partij.

• Communisme is anti-democratisch: er is maar één partij (die het proletariaat zou vertegenwoordigen)

Sprake van persoonsverheerlijking (van Stalin).

Kenmerken van communisme (2)

• De economie werd geregeld door een Planeconomie (staat)
• 
  

Een van de plannen voor de economie was de Collectivisatie van de landbouw.

• de Sovjet-Unie was een totalitaire staat

door middel van showprocessen werden tegenstanders uit de weg geruimd.

Zo waren er vijfjarenplannen: hierin was vastgelegd wat er in de komende vijf jaar moest worden geproduceerd.

Dát het werd geproduceerd was meestal belangrijker dan hoe het was geproduceerd: de kwaliteit en de keuze was beperkt.

Planeconomie

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een planeconomie.
• Dit betekende dat de staat besliste wat én hoe er moest worden geproduceerd.

Collectivisatie

• Tientallen kleine zelfstandige boerderijen werden samengevoegd (collectivisatie) tot één groot boerenbedrijf, een kolchoz. 

• De boerengezinnen werkten en woonden daar met elkaar. 
• De grond, het vee, de gereedschappen, de oogst: alles was van iedereen. 

Showprocessen

• Tegenstanders worden (meestal) vals beschuldigd en worden in een oneerlijke rechtszaak tot zware straffen veroordeeld.

• Bij dit soort showprocessen stond de uitkomst al vast voordat de rechtszaak was begonnen: schuldig!

• De collectivisatie moest zorgen voor een hogere opbrengst, maar dat viel vaak tegen en er ontstonden hongersnoden. Overigens meestal door eigen schuld: boeren slachtten hun vee uit protest tegen de collectivisatie. 
  

• Boeren die zich op deze manier verzetten tegen de collectivisatie, omdat ze hun eigen boerderijtje niet wilden opgeven, werden gezien als vijand van het Staat en het communisme. Miljoenen boeren zijn om die reden vermoord.
  

Kies de juiste tijdsvolgorde:

1. Lenin, Stalin, Nicolaas II
2. Nicolaas II, Lenin, Stalin
3. Stalin, Lenin, Nicolaas II
4. Nicolaas II, Stalin, Lenin

Welk kenmerk van Stalinisme past bij de vorige dia?

1. persoonsverheerlijking
2. zuiveringen
3. censuur
4. indoctrinatie

Vraag: Stalin organiseerde showprocessen. Welke teksten over de showprocessen zijn juist en welke zijn onjuist?

Juist

(sleep de juiste teksten naar dit vak)

Onjuist

(sleep de onjuiste teksten naar dit vak)

Tekst 1

Zo liet hij zien dat hij beter was dan zijn voorganger, Stalin liet niemand zonder proces veroordeeld worden. 

Tekst 2

Dankzij de showprocessen werd duidelijk dat de planeconomie goed werkte.

Tekst 3

Dankzij de showprocessen kregen mensen een eerlijk proces. 

Tekst 4

De mensen tegen wie de showprocessen werden gevoerd, gaven allerlei misdaden toe. Zij deden dit vaak omdat ze onderdrukt werden en bang waren. 

• ...en ze waren zeer effectief! De angst onder de bevolking was groot. 
• Zelfs zó groot dat mensen niet meer op een familiefoto met deze 'verraders' wilden worden vertoond.

Goelag

• Miljoenen 'tegenstanders' kwamen terecht in een goelag, een strafkamp.
• In deze 'opvoedingskampen' moesten de gevangenen, onder zeer zware omstandigheden, dwangarbeid verrichten.

• Sommige van deze kampen hadden niet eens hekken, omdat ontsnappen zinloos was: de kou en de wolven zouden je uiteindelijk wel doden
  

Lenin sterft, Stalin krijgt de macht in de Sovjet-Unie -> communisme onder Stalin: Stalinisme
Stalin wilt van de Sovjet-Unie een industrieel land maken en voert hiervoor in:
-> planeconomie (de staat bepaalt de gehele economie)
                                   > vijfjarenplannen
-> collectivisatie (collectivisatie:kleine boeren bedrijven worden samengevoegd in enorm grote boerderijen)

Kenmerken van     | > Planeconomie

de Sovjet-Unie       |  > Dictatuur
                                   |  > Persoonsverheerlijking van de leider
                                   |  > (systematisch opdringen van ideeën, door middel van propaganda en censuur)

                                   |  > zuiveringen onder eigen bevolkingTerreur

Communisme samengevat schematisch

Sleep het juiste woord naar de bijpassende zin

Haat tegen en/of discriminatie van joden

Een ideologie die een sterke staat onder leiding van een sterke man nastreeft

minister-president van Duitsland

Een eenzijdige boodschap geven waarmee iemands 

gedachten gemanipuleerd wordt

Vaak misleidende informatie die gebruikt wordt om

 aanhangers - steun te winnen. Vaak gebruikt om 

ideele en politieke doelen te verwezenlijken.

Een ideologie die een sterke staat onder leiding van een sterke man nastreeft en uitgaat van een rassenleer

rijkskanselier

fascisme

propaganda

indoctrinatie 

Antisemitisme

nationaal-
socialisme