Het Wilhelmus

• Geschiedenis
• Middelbare school
• Basisschool
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Groep 7,8
• Leerjaar 1,2

Het Wilhelmus

1533-1584

Canonvenster Willem van Oranje

Canon van Nederland

Voor meer informatie over het canonvenster Willem van Oranje, klik hier.

Aardappeloproer

1917

Enkele Amsterdamse vrouwen zagen dat er een schip vol aardappelen in een van de grachten lag. Ze gingen erop af en plunderden het schip: hun schorten vol aardappelen. De dag erna waren er meer plunderaars. Pas nadat zes mensen door het leger werden doodgeschoten, keerde de rust terug

Dit weet je al

Dit leer je nu

Doen!

Terugkijken

Afbeelding vergroten

Klik op de hotspot

Navigeren door de les

Kijken

Hoe werkt deze les?

De code van de les: deze kunt u met uw leerlingen delen als zij gebruik maken van een device (zoals telefoon of tablet). Zij kunnen nu interactief deelnemen aan de les.

Devices in de klas: vink aan als uw leerlingen gebruik maken van een device (zoals telefoon of tablet), vink uit als u klassikaal gebruik wilt maken van de les.

Over wie gaat het Wilhelmus eigenlijk?

1. Willem Alexander
2. Willem van Oranje-Nassau
3. Koning Willem III
4. Willem van Hanegem

Les zonder devices

U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen op het bord.

Willem van Oranje-Nassau

Het Wilhelmus gaat over Willem van Oranje-Nassau, een Nederlandse edelman die in 1568 in opstand kwam tegen de Spaanse koning.  

Het Wilhelmus was een strijdlied van de soldaten/Geuzen. Ze steunden Willem van Oranje-Nassau in de opstand.

Wil je meer weten van Willem van Oranje? Klik dan hier.

Hoeveel coupletten heeft het Wilhelmus?

1. 2 coupletten
2. 8 coupletten
3. 15 coupletten
4. 18 coupletten

Les zonder devices

U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen op het bord.

Aardappeloproer

1917

Enkele Amsterdamse vrouwen zagen dat er een schip vol aardappelen in een van de grachten lag. Ze gingen erop af en plunderden het schip: hun schorten vol aardappelen. De dag erna waren er meer plunderaars. Pas nadat zes mensen door het leger werden doodgeschoten, keerde de rust terug

Het Wilhelmus is een heel lang lied met 15 coupletten. De hele tekst staat hier. 

Kijk eens welke naam je krijgt als je alle eerste letters van de coupletten naast elkaar schrijft. Let op: de Z=S en de V=U, niet alle V's worden een U!

Weetje: meestal wordt alleen het eerste couplet gezongen. In de tweede wereldoorlog werd het zesde couplet ook gezongen. Dat gaf moed om tegen de Duitse overheersing te strijden!

Afbeeldingen

Midden: 

Portret van Willem van Oranje door Adriaen Thomasz.

Rechtsonder:

Het Prinsenhof In Delft, residentie van Willem van Oranje

Sleep de juiste betekenis naar de dikgedrukte woorden.

Oorlof mijn arme schapen 

die zijt in groten nood, 

uw herder zal niet slapen, 

al zijt gij nu verstrooid. 

Tot God wilt u begeven, 

zijn heilzaam woord neemt aan, 

als vrome christen leven, 

't zal hier haast zijn gedaan.

Als een prins opgezeten 

met mijner heireskracht, 

van den tiran vermeten 

heb ik den slag verwacht, 

die, bij Maastricht begraven, 

bevreesde mijn geweld; 

mijn ruiters zag men draven 

zeer moedig in dat veld.

In Godes vrees te leven 

heb ik altijd betracht, 

daarom ben ik verdreven, 

om land, om luid gebracht. 

Maar God zal mij regeren 

als een goed instrument, 

dat ik zal wederkeren 

in mijnen regiment.

Bang zijn.

In acht nemen of nakomen.

Oud Hollands woord voor legermacht.

Genezing, geluk brengend.

In het eerste couplet hoor je de volgende zin: 'Ben ik van Duitsen bloed.'

Het gaat toch over Willem van Oranje die strijdt voor de Nederlanden? Hoe kan dat?

1. 'Duits' is het Oudnederlands woord voor 'Diets' en dat betekent Nederlands.
2. Het moet eigenlijk zijn: "Hou ik van Duitsen bloed." Hij lustte de Duitsers rauw.
3. Willem van Oranje was eigenlijk een Duitser.

Duits of Diets?

Toen het Wilhelmus rond 1570 werd geschreven, had het woord Duits een heel andere betekenis dan het nu heeft. Het was een veel gebruikt synoniem voor Diets, dat Nederlands of volks betekende.  

 

In het Nederlands heeft het die betekenis verloren  

en verwijzen we met Duitsers alleen  

nog naar onze oosterburen.  

 

Maar in het Engelse Dutch is de oorspronkelijke betekenis nog steeds terug te horen.

Het Wilhelmus op papier

Dit is de oudste versie van het Wilhelmus op papier.

Het wordt bewaard in Brussel.

Wie zijn de geuzen?

Het woord geus is afgeleid van het Franse gueux. Dat betekent armoedzaaier of schooier. 

 

De geuzenvloot bestond vooral uit verarmde adel met daarbij avonturiers, werkloze zeelui en zelfs misdadigers.  

 

De vloot was in de periode 1567-1572 het enige 

effectieve machtsmiddel dat prins Willem van Oranje had tegen de Spaanse koning. 

Inname Den Briel - 1 april 1572

De Watergeuzen namen in naam van Willem van Oranje de stad Den Briel in handen.

Hoe denk je dat de geuzen het Wilhelmus zongen?

Het Wilhelmus gaf de soldaten moed en maakte de Spaanse soldaten bang. Overal waar de Spanjaarden kwamen, werd het lied gezongen. Ze werden er gek van.

Het Wilhelmus was oorspronkelijk een soldatenmarsliedje: een energiek deuntje waar je lekker op kon marcheren.

Speel het nog maar eens af in de klas en loop mee in het juiste tempo.

Soldatenmars

Het Wilhelmus wordt altijd afgespeeld of gezongen ...

Waar of niet waar?  

Sleep naar het juiste vak.

Waar

Niet waar

Als een afgevaardigde van het koningshuis op staatsbezoek is in het buitenland.

Aan het begin van elke schooldag.

Tijdens dodenherdenking op 4 mei.

Op Koningsdag.

Op 1 januari.

Bij internationale sportwedstrijden.

Bij het begin en einde van de dag op radio en televisie.

Tijdens Bevrijdingsdag op 5 mei.

Wanneer mogen we?

Er is geen officiële lijst met data en gelegenheden waarop het Wilhelmus gespeeld of gezongen moet worden. Toch mag het Wilhelmus soms absoluut niet ontbreken. 

 

Bijvoorbeeld op dagen waarop het Nederlandse volk iets te vieren of te herdenken heeft, zoals Koningsdag (27 april),  Dodenherdenking (4 mei) en Bevrijdingsdag (5 mei).

Bij bijna alle internationale sportwedstrijden of toernooien wordt het nationaal volkslied gespeeld. Ook wordt het Wilhelmus gespeeld als een afgevaardigde van ons Koningshuis op staatsbezoek is bij een ander land.

Wat voel jij als je het volkslied hoort of zingt?

Woordweb

Les met devices 

De leerlingen beantwoorden deze vraag via hun device. De antwoorden verschijnen in beeld. U maakt de antwoorden zichtbaar door op het spreekwolkje te klikken. Door nogmaals klikken ziet u tevens de naam van de leerling staan. Optioneel: opmerkingen kunnen worden verwijderd door ze naar de prullenbak te slepen.

 

Les zonder devices 

U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen klassikaal.

Volksliederen maken vaak gevoelens los, zing nu tot slot samen het Wilhelmus mee.

Wilhelmus karaoke

In andere landen start de schooldag vaak met het zingen van het volkslied. Wat vind jij daarvan?

Woordweb

Les met devices 

De leerlingen beantwoorden deze vraag via hun device. De antwoorden verschijnen in beeld. U maakt de antwoorden zichtbaar door op het spreekwolkje te klikken. Door nogmaals klikken ziet u tevens de naam van de leerling staan. Optioneel: opmerkingen kunnen worden verwijderd door ze naar de prullenbak te slepen.

 

Les zonder devices 

U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen klassikaal.

Noem 3 dingen die je hebt geleerd deze les en als je iets niet hebt begrepen, stel hier een vraag.