1.1: De Opstand in de Nederlanden 1515 -1572

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

1. Opstand der Nederlanden (1515-1572)

Kenmerkende aspecten:

1. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

2. Het begin van staatsvorming en centralisatie.

3. De protestantse Reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

Hoofdvraag: waardoor werd de opstand veroorzaakt?

• Beleid Karel V (1515 - 1555):
• belastingen in ruil voor privileges steden >
• sterkere positie steden
• Belang Karel V: centralisatie >
• - Brussel centraal bestuur en
• - ambtenaren in dienst (tkv de adel)
• - Collaterale Raden 
• Gevolg: groeiend verzet vanuit steden en adel 
• Verzet ook door bestrijden Reformatie:
• 
  

Reformatie:

• Luther (1517: 95 stellingen) 
  
• Rijksdag te Worms (1521) > verbanning  Luther >
  
• steun keurvorst van Saksen
  
• door boekdrukkunst snelle verspreiding ideeën van de hervorming >
• Vrede van Augsburg (1555):
• 'wiens gebied, diens godsdienst'

Geef een beargumenteerd commentaar op de volgende stelling:
Met de Vrede van Augsburg werd godsdienstvrijheid gerealiseerd.

Geef een beargumenteerd commentaar op de volgende stelling:
De Vrede van Augsburg was geheel in lijn met de ideeën van de vorst die zijn handtekening zette: Karel V

Calvijn (1509-1564)

• Frans-Zwitserse geleerde
• veel aanhangers in de Ned.
• enkele verschillen met Luther
• 1. lagere overheden mogen zich verzetten tegen de vorst 
• 2. onderdanen mogen zonder toestemming van de vorst een kerk oprichten

'de zielenvisserij' - Van der Venne, 1614

0

Begin van de Opstand:

• Verzet tegen plakkaten >
• aanbieden van smeekschrift (april 1566)
• Margaretha van Parma schort vervolgingen op >
• grotere opkomst bij hagepreken >
• Beeldenstorm >
• komst Alva (1567):
• 'Raad der Beroerten' (Bloedraad) >
• vele vluchtelingen o.a Willem van Oranje

Willem van Oranje (1533-1584)

• geboren op slot Dillenburg (Dld)
• stadhouder in Holland,Zeeland,Utrecht
• 1568: Slag bij Heiligerlee (Gr) >
• begin 80-jarige oorlog

0

Slag bij Heiligerlee

Monument bij Heiligerlee

Graaf Adolf van Nassau is omgekomen bij dit militaire treffen tussen Alva en Willem van Oranje

Watergeuzen

• Watergeuzen succesvoller dan Oranje:
• 1572: Inname van Den Briel >
• steeds meer steden kiezen de zijde van de Opstandelingen
• 1574: Ontzet van Leiden
• 1578: Alteratie van Amsterdam
• Statenvergaderingen in Noordeijke Ned. erkennen Willem als stadhouder !!!!

leg uit waarom het benoemen van Oranje als stadhouder een daad van verzet tegen de Spanjaarden was

0

1. Opstand der Nederlanden (1515-1572)

Kenmerkende aspecten:

1. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

2. Het begin van staatsvorming en centralisatie.

3. De protestantse Reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

In de Nederlanden was géén vorst,

(itt de situatie in het buitenland)

maar lag het bestuur in handen van de rijke burgers (Holland/Zeeland)

XXX

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

het gewest Holland betaalde 60 % van de defensielasten

stadhouder prins Maurits van Oranje                                (1576 - 1625)

Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)

Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof

Standbeeld Van Oldenbarnevelt, tegenover het Binnenhof

0

Welk element past niet in de reeks?

1. staten- generaal
2. centralisatie
3. Raad van State
4. privilege

Welk jaartal past niet in de reeks?

1. 1555
2. 1581
4. 1515

1567 - 1572 - 1566 - 1578
Het verband tussen de volgende jaartallen is: