Impressionisme, naturalisme, Couperus en Van Eeden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Wat weet je nog over het
fin de siècle?
(begrippen, associaties, namen, titels, plaatjes van de PowerPoints...)

§41: Fin de siècle

• Herhaling i.v.m. ME klas 6
• Categorie: stromingsboek 

3. Jullie lezen een boek dat typerend is voor een bepaalde stroming.

Kies uit: Couperus, Emants, Van Eeden, Bordewijk, Nescio,
Van Schendel, Elsschot.

(Je mag allebei hetzelfde boek lezen; je mag ook allebei een ander boek kiezen dat wel behoort tot dezelfde stroming, bijv. twee boeken die passen bij het naturalisme.)

Wat is de betekenis van 'Fin de siecle'?

1. Een wetenschappelijke ontdekking
2. Een historische oorlogsperiode
3. Het einde van de eeuw
4. Een Franse kunstbeweging

In welke periode vond het Fin de siecle plaats?

1. 20e eeuw
2. 17e eeuw
3. Middeleeuwen
4. Eind 19e eeuw

Welke politieke stroming
ontstond o.a. door dit werk?

1. kapitalisme
2. liberalisme
3. confessionisme
4. socialisme

Het Fin de siècle wordt ook wel ... genoemd.

Een andere benaming voor het estheticisme, de opvatting dat kunst iets moois dient te zijn en geen andere functie mag hebben dan kunst te zijn, is:

Stroming #1

§42: Het impressionisme

De beeldende kunst

• Verdere uitwerking van / reactie op het realisme

• Zintuiglijke indrukken / sfeer  weergeven
• Nauw verbonden met het estheticisme

• Licht en kleur vastleggen

1

uit: Psyche (1898) door

Louis Couperus 

Wat valt je op aan de schrijfstijl? 

Meer weten over dit sprookje?

https://www.kb.nl/themas/nederlandse-literatuur-en-taal/psyche/het-verhaal-van-psyche

Impressionisme in de literatuur

• Nauwkeurig uitbeelden van nuances, indrukken en gevoelens
  
• Vooral poëziestroming, maar ook te vinden in proza
  
• Bepaalde stijlmiddelen, zoals: neologismen- archaïsmen- talrijke bepalingen - alliteraties, enjambementen- beeldspraak - synesthesie
  

2

Impressionisme gaat dus over vorm en niet over inhoud.

47: Louis Couperus

Couperus
(1863 - 1923)

• Schreef romans, verhalen, reisverslagen en sprookjes
  
• Reisde graag: Den Haag, Nederlands-Indië, Frankrijk, Italië
  

• Impressionist
• Terugkerende onderwerpen: het noodlot, in zichzelf gekeerde personages

1

Louis Couperus bij DWDD!

https://www.bnnvara.nl/dewerelddraaitdoor/videos/252760

Oevre

• Naturalistisch-realistische romans
  Eline Vere (1889), De stille kracht (1900)
  
  
• Sprookjesachtige romans (richting van de neoromantiek)
  Psyche (1898), De stille kracht? (1900)
  
  
• Historische romans (klassieke oudheid)

2

Meer weten over De stille kracht?

https://www.jeugdbibliotheek.nl/12-18-jaar/lezen-voor-de-lijst/15-18-jaar/niveau-5/de-stille-kracht.html

Stroming #2

§43: Het naturalisme

Het naturalisme

• Verdere uitwerking van het realisme
• Doel: verklaren van de mens 
• Pessimistisch, somber
• Fatalisme --> noodlot dat in de mens vastligt 
• Vaak impressionistische schrijfstijl
• Geen gunstig onthaal in die tijd

1

Het leven werd bepaald door drie factoren:

1. Erfelijke aanleg
2. Milieu
3. Tijd

2

Deze stroming gaat dus over inhoud en niet over vorm.

Een belangrijke rol in het naturalisme speelde het fatalisme, de opvatting dat het leven geheel bepaald wordt door het ___ (het fatum) en dat vrije wil niet bestaat.

Noodlot (1890)

Van oude menschen...

Frederik van Eeden

Willem Kloos

Herman Gorter

Lodewijk van Deyssel

Hoe heette de groep schrijvers van de vorige slide? De ...

Het tijdschrift dat de Tachtigers oprichtten in 1885 heette

1. Barbarber
2. De gids
3. De nieuwe gids
4. De Revisor

Wat hoort niet bij het impressionistische taalgebruik?

1. Archaïsmen
2. Beelspraak
3. Litotes
4. Neologismen

§45: Frederik van Eeden

'Tachtiger' #2

Frederik van Eeden (1860-1932)

• Veelzijdige en productieve Tachtiger
• Psychiater, medicus
• Nam later afscheid van de l'art pour l'art beweging 
• Maatschappijhervormer (Walden) - spiritueel socialisme

• Bekendste werken: De kleine Johannes (1887) en Van de Koele meeren des doods (1900)

1

De kleine Johannes

• Symbolisch sprookje
• Ontwikkeling van een kind tot volwassene

1. Windekind 
2. Wistik 
3. Robinetta 
4. Pluizer en Cijfer 
5. De ongenoemde

• Satirische passages (Vredesmieren); blz. 110

2

Veel gelezen bij ME

Marcellus Emants

Marcellus Emants

Mening op Scholieren.com:
"Ik vind dit een heel merkwaardig verhaal, ik heb nog nooit een verhaal gelezen met zo’n labiele hoofdpersoon. Fanny is echt een typisch voorbeeld van een vrouw met een ‘nerveus’ gestel. Ik vind dat ze een heel opvliegend karakter heeft en het lijkt me moeilijk om met haar samen te leven. De gebeurtenissen in het boek spraken mij niet zo aan, omdat ik het maar een vreemde gewaarwording vond met die overgevoelige vrouw."

Marcellus Emants 

Zat er een boek tussen dat je aanspreekt voor het mondeling? (Couperus: Noodlot, Van oude mensen..., Eline Vere, Psyche;
Van Eeden: De kleine Johannes
Emants: Een nagelaten beketenis; Fanny)

Aan de slag!

• Zoek naar een roman die past bij naturalisme of impressionisme. Het is helemaal ideaal als je er een stukje uit kunt lezen (bijvoorbeeld in de mediatheek) of op de DBNL. Alvast een paar links:
• Een nagelaten bekentenis (Emants)
• Fanny (Emants)
• Noodlot (Couperus)