Werksessie 2: Leskwaliteit

• Ges
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Spullen op tafel: Lesobservatieformulier (huiswerk), Kwaliteitskaart Lesbezoek & Laptop 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Staat van het Onderwijs 2023?

"Een goede leskwaliteit is een basisvoorwaarde voor leren!"

Basisvaardigheden onder druk

Nog steeds grote verschillen tussen leerlingen

Scholen moeten leerlingen in hun ontwikkeling nauwgezet begeleiden

Tijd voor professionalisering veiligstellen

Ervaren prestatiedruk neemt toe, dit heeft impact op mentaal welzijn (vooral bij meisjes)

Grote verschillen in kansen voor leerlingen: Hoge positieve verwachtingen

Monitor Leskwaliteit

"Een goede leskwaliteit is een basisvoorwaarde voor leren!"

1. Lesklimaat
   
2. Klassenmanagement
   
3. Instructie
   
4. Afstemming
   
5. Zelfregulerend leren 

In samenwerking met de Universiteit Twente heef de Inspectie

van het Onderwijs een wetenschappelijk onderbouwd lesobservatie-instrument ontwikkeld waarin kenmerken van

effectief lesgeven vertaald zijn in concreet leraargedrag. 

Kenmerken van effectieve lessen: 5 indicatoren (Gebaseerd op effectiviteits-onderzoeken)

- Goede lessen belangrijk voor leerproces leerlingen

- Huidig inspectiekader: weinig zicht op kwaliteit lessen op stelselniveau

- Meten van leskwaliteit: inzicht in wat goed gaat en wat beter kan + agenderen + professionaliseren

een substantiële behoefte aan verbetering van de instructiekwaliteit in het voortgezet onderwijs.  Hoewel het lesklimaat in het algemeen adequaat werd bevonden en de leeromgeving veilig en ordelijk bleek, werd opgemerkt dat hoge verwachtingen onvoldoende naar de leerlingen werden uitgesproken. Verdere gebieden voor verbetering bleken de instructie, differentiatie van leerlingen, en bevordering van zelfregulerend leren. Het rapport vestigt tevens de aandacht op de noodzaak voor betere ondersteuning van beginnende leraren om hun vaardigheden in het begeleiden van leerlingen te versterken

Waarderingskader onderwijskwaliteit (vanaf 01-08-2023)

Wat zegt de inspectie over ons?

"Wij vinden dat Johan de Witt Scholengroep zijn ambitie voor het bieden van gelijke kansen in voldoende mate waarmaakt."

• Circa 50% van de lessen voldoet niet aan de eigen hoge kwaliteitseisen.
  
• Circa 20% van de lessen voldoet niet aan de norm van basiskwaliteit.
  
• Een deel van het team moet zich de afspraken over effectief lesgeven nog eigen maken.
  
• De informatie over de kwaliteit van het onderwijs en de ontwikkeling van leerlingen wordt nog te weinig gebruikt voor de evaluaties van de eigen ambities en doelen.

      Leerdoelen

Aan het eind van deze werksessie...

1. kun je de belangrijkste aspecten van onze onderwijskundige bril benoemen. (R)
   
2.  pas je basisprincipes toe voor betrouwbare lesobservaties. (T1)
3. kun je uitleggen hoe kalibratie bijdraagt aan consistentie en nauwkeurigheid in lesobservaties en dit principe toepassen in praktijkoefeningen. (T2)
4. ben je instaat om een reflectief nagesprek te voeren op basis van de gemaakte afspraken. (I)

Doelstelling

Verbeteren en bewaken van de leskwaliteit door gericht in te zetten op lesobservatie.

Verbeteren van de leskwaliteit --> instrument: lesobservaties!

Hoe staan we ervoor?

Vanuit een moreel ethisch aspect (verbinden met kinderrechtenverdrag)

       Vanuit een onderwijskundig aspect (geen enkele factor heeft meer impact op de benutting van hun leerpotentieel.

2. Omdat onderwijs vanuit hoge verwachtingen gaat over een investering op groepsniveau (klaslokaal) en schoolniveau (professionals onderling)

Wat betekent op docent- en leerlingniveau?

Vanuit een moreel ethisch aspect (verbinden met kinderrechtenverdrag)

       Vanuit een onderwijskundig aspect (geen enkele factor heeft meer impact op de benutting van hun leerpotentieel.

2. Omdat onderwijs vanuit hoge verwachtingen gaat over een investering op groepsniveau (klaslokaal) en schoolniveau (professionals onderling)

Hoge positieve verwachtingen 

gaan over...

Verwachtingspatronen die ontstaan tussen docent en leerling (niveau: klaslokaal)

Bv. docent heeft hoge verwachtingen        leerling vormt hoge verwachtingen van zichzelf        positieve invloed op leergedrag en leerprestaties.

Maar gaat evengoed om verwachtingspatronen die bestaan of ontstaan tussen onderwijsprofessionals binnen de school (niveau: school)

Bv. Teamleider/ schoolopleider heeft hoge verwachting van docent         docent vormt hoge verwachtingen van zichzelf         positieve invloed op leergedrag en leerprestaties.

Vanuit een moreel ethisch aspect (verbinden met kinderrechtenverdrag)

       Vanuit een onderwijskundig aspect (geen enkele factor heeft meer impact op de benutting van hun leerpotentieel.

2. Omdat onderwijs vanuit hoge verwachtingen gaat over een investering op groepsniveau (klaslokaal) en schoolniveau (professionals onderling)

Onze onderwijskundige bril: JDW-kijkwijzer 3.0

What high expectations leaders do...

• Say it (communiceer het)
  
• Organize it (organiseer het)
• Model it (laat het zien of voordoen)
  
• Protect it (bescherm het)
  

 (Saphier, 2017)

Say it: op alle mogelijke manieren, op ceremoniële momenten (bijv. begin schooljaar), op de website van de school, maar ook op standaard agenda/vergadermomenten gedurende het jaar en tijdens reflectiegesprekken na lesbezoeken (komt neer op: zeggen waar het op staat)

Organize it: Bied kansen om een school te zijn van hoge en positieve verwachtingen van alle leerlingen. Geef ruimte om fouten te maken, maar laat ook zien/horen hoe het anders kan (kwantitatief hebben we al vele scholingsmomenten georganiseerd, maar hoe staat het er kwalitatief voor?)

Model it: Biedt mogelijkheden aan waar leraren het goede voorbeeld kunnen zien bij andere collega’s. (moddeling is de krachtigste vorm van leren, good practices, collegiale consultaties met expertleraren ‘lesgeven vanuit hoge verwachtingen’)

Protect it: Verdedig leraren die werken vanuit de bouwstenen van hoge positieve verwachtingen en zich houden aan de denkkaders, maar zorg ook voor een duurzame inbedding (houd er rekening mee dat leraren ook een terugval (kunnen) krijgen, bescherm hen dus wanneer zij de intentie hebben om onderwijs te verzorgen vanuit hoge verwachtingen, ook op momenten waarin dit (nog) niet lukt.

Hoe staan we ervoor?

Vanuit een moreel ethisch aspect (verbinden met kinderrechtenverdrag)

       Vanuit een onderwijskundig aspect (geen enkele factor heeft meer impact op de benutting van hun leerpotentieel.

2. Omdat onderwijs vanuit hoge verwachtingen gaat over een investering op groepsniveau (klaslokaal) en schoolniveau (professionals onderling)

Hoge positieve verwachtingen 

gaan over...

Verwachtingspatronen die ontstaan tussen docent en leerling (niveau: klaslokaal)

Bv. docent heeft hoge verwachtingen        leerling vormt hoge verwachtingen van zichzelf        positieve invloed op leergedrag en leerprestaties.

Maar gaat evengoed om verwachtingspatronen die bestaan of ontstaan tussen onderwijsprofessionals binnen de school (niveau: school)

Bv. Teamleider/ schoolopleider heeft hoge verwachting van docent         docent vormt hoge verwachtingen van zichzelf         positieve invloed op leergedrag en leerprestaties.

Vanuit een moreel ethisch aspect (verbinden met kinderrechtenverdrag)

       Vanuit een onderwijskundig aspect (geen enkele factor heeft meer impact op de benutting van hun leerpotentieel.

2. Omdat onderwijs vanuit hoge verwachtingen gaat over een investering op groepsniveau (klaslokaal) en schoolniveau (professionals onderling)

Kwaliteitskaart Lesbezoeken

Alle betrokken collega’s die een lesbezoek uitvoeren:

• gebruiken hetzelfde lesobservatieformulier op dezelfde wijze (volgens rubric).
  
• bezitten kennis van de visie op leren en gedrag
  
• bij startende collega’s, leggen de focus op de bouwstenen: startklaar, leerdoelgericht werken en/ of afsluiting. Al naar gelang de ontwikkeling worden er meer bouwstenen toegevoegd.
  
• hebben een positieve grondhouding. Feedback wordt opbouwend geformuleerd en gedoseerd aangeboden. 

Lesbezoek

Kalibreren om adequate observaties uit te (kunnen) voeren

• Ervaring: aantal uitgevoerde observaties
• Aandacht: wat trekt mijn aandacht (het meest)?
• Verwachting: wat verwacht je voordat je de les observeert?
• Referentiekader: vergelijkingen maken met anderen. 

(Visser, 2014)

"Wat je weet, bepaalt wat je ziet."

bij referentiekader --> bv:“Tot nu toe heb ik bij alle observaties docenten gezien die niet of nauwelijks consequent handelen, de volgende docenten zal dat ook wel niet doen.” 

Kalibreren in deze context betekent dat een observator zich bewust moet zijn van en moet aanpassen aan deze vier factoren om nauwkeurige en nuttige observaties te kunnen uitvoeren. Dit is bijzonder relevant in onderzoeksinstellingen, onderwijs, en andere gebieden waar kwalitatieve data belangrijk zijn. Het proces van kalibreren helpt bij het verminderen van subjectiviteit en het verhogen van de betrouwbaarheid van observaties.

Aan de slag met kwaliteitsbesef

Wat?

Hoe kunnen we het lesobservatieproces verbeteren?

Hoe?

Pak een door jouw ingevuld lesobservatieformulier erbij en geef aan of het volgens jou voldoet aan de volgende criteria: 

1. Focus op objectief waarneembaar lerarengedrag.
   
2. Aandacht voor de interactie tussen leraar en leerlingen.
   
3. Aandacht voor gemaakte keuzes ten behoeve van het leren.
   
4. Geeft een toelichting op basis van de rubrics (lerend, bekwaam, gevorderd, excellent).
5. “NVT” wordt alleen ingevuld, wanneer je als lesbezoek uitvoerder niet aanwezig bent geweest bij dat lesonderdeel. 

Hoelang? 10 min. 

Klaar? 

Formuleer een advies aan jezelf op basis van deze opdracht.  

(Visser, 2014)

Welk advies geef jij jezelf op basis van de kwaliteitskaart?

Voor wie schrijf je het observatieformulier?

Lesobservatie rubric

Geef aan hoe je de volgende situatie bij bouwsteen 1 zou beoordelen:

"De docent verwelkomt de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen."

1. Lerend
2. Bekwaam
3. Gevorderd
4. Excellent

Geef aan hoe je de volgende situatie bij bouwsteen 1 zou beoordelen:

"De docent zit op zijn stoel achter de laptop en heeft niet door dat een leerling huilend het klaslokaal in loopt. Een deel van de leerlingen komt met oortjes in en stoeiend het lokaal binnen. De docent grijpt niet in."

1. Lerend
2. Bekwaam
3. Gevorderd
4. Excellent

Geef aan hoe je de volgende situatie bij bouwsteen 3 zou beoordelen:

"De docent geeft het onderwerp van de les aan. De leerdoelen staan op het bord en zijn RTTI geformuleerd, maar worden niet met de leerlingen doorgenomen."

1. Lerend
2. Bekwaam
3. Gevorderd
4. Excellent

Het nagesprek: Welke rol neem ik in?

(Vass, 2016; Voerman & Faber, 2020)

Het coachingscontinuüm (Andy Vass, 2016)

Een mentor is iemand om VAN te leren: een putting-in activiteit.

Een coach is iemand om MEE te leren: een pulling-out activiteit.

Het stellen van vragen!

bedoeling? wat is je bedoeling? 

houding? welke houding vraagt dit?

Begeleidingsvormen binnen (didactisch) coaching 

(Visser, 2014; Voerman & Faber, 2020)

Didactisch coachen:

verhelderen en spiegelen

(categorie 2 + 3; op inhoud, werkwijze, strategie)

doel: vergroten van bewustzijn!

1. Overnemen: de interne expert weet welk onderwijsgedrag voor de leerkracht het effectiefst is en legt uit hoe, wat en wanneer de leerkracht moet doen.

2. Adviseren: de interne expert geeft op basis van zijn deskundigheid aanbevelingen voor wat de leerkracht zou kunnen doen.

3. Aanvullen: de interne coach luistert naar de mogelijke oplossingen van de leerkracht en geeft hierbij nog wat extra aandachtspunten en ideeën, zodat de oplossing van de leerkracht (nog) meer effect heeft.

4. Verhelderen: de interne expert uit veronderstellingen van de leerkracht die ten grondslag kunnen liggen aan problemen en ideeën van de leerkracht, zodat de leerkracht meer inzicht krijgt en zijn bewustzijn wordt vergroot.

5. Spiegelen: de interne expert koppelt de ideeën van de leerkracht terug en stelt allerlei vragen, zodat de leerkracht zelf tot een groter inzicht en bewustzijn komt.

6. Beschikbaar zijn: de interne expert maakt duidelijk dat hij beschikbaar is om de leerkracht te ondersteunen als hij daar behoefte aan heeft.

In het nagesprek wordt het verschil (niet) gemaakt

Tips:

1. Focus op vooruitgang en resultaatgerichtheid.

2. Wees specifiek en houdt het relevant.

3.  Wees objectief, respectvol en gericht op gedrag

Om te onthouden:

• Een zo objectief mogelijke observatie is voorwaardelijk
  
• We hebben weinig aan goede observaties, wanneer dit niet opgevolgd wordt door reflectieve nagesprekken.
  
• Leraren kunnen een terugval krijgen, en leraren die het nu (nog) niet (voldoende) laten zien kunnen dit in de toekomst altijd ontwikkelen.
  
• Coaching blijft dus altijd nodig!
  

Criteria nagesprek:

1. Inzetten op effect leraren en leerlingengedrag

2. Inzetten op ontwikkeldoelen adv de kijkwijzer

Wat neem ik mee voor de volgende lesobservatie?