H.4 Woordenschat Stijlfiguren (3) - Pleonasme en Tautologie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Tautologie en Pleonasme

Wat weet je al?

Hoofdstuk 1: herhaling, tegenstelling, opsomming, 

drieslag, climax, omgekeerde climax

Hoofdstuk 2: hyperbool (overdrijving), understatement, eufemisme

Hoofdstuk 3: metonymie

Herhalen

Per vraag 20 seconde de tijd!

Lees goed en als je het antwoord niet weet, doe je een gok. 

De takken van de bomen kamden mijn haren

1. personificatie
2. metafoor
3. metonymie
4. herhaling

Verliefdheid voelt als een buik met gesmolten suiker.

1. personificatie
2. metafoor
3. metonymie
4. vergelijking

Ik ben al een eeuw op je aan het wachten.

1. metonymie
2. metafoor
3. tegenstelling
4. hyperbool

Tekenen is zo te zien niet je grootste talent

1. hyperbool
2. understatement
3. metonymie
4. metafoor

Ik ga even mijn neus poederen

1. hyperbool
2. metafoor
3. eufemisme
4. understatement

Er hangt een mooie zonsondergang boven je bank.

1. metonymie
2. hyperbool
3. metafoor
4. tegenstelling

De grote man had kleine teentjes.

1. metafoor
2. metonymie
3. tegenstelling
4. hyperbool

Pleonasme

Bij een pleonasme:

* wordt een eigenschap van iets dubbel uitgedrukt. 

* bestaat uit twee woordsoorten, vaak een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord. Het bijvoeglijk naamwoord drukt een eigenschap uit die al besloten ligt in het zelfstandig naamwoord. 

Voorbeeld: witte sneeuw. Sneeuw is altijd wit, dus dit bijvoeglijk naamwoord is dubbelop. 

Voorbeelden pleonasme:

groen gras

ronde bal

mondeling gesprek

hoekig vierkant

houten boomstam

Wanneer fout?

Een pleonasme kan gebruikt worden om zinnen aantrekkelijker te maken en om zaken te benadrukken. Denk bijvoorbeeld aan gedichten. 

In zakelijke teksten wordt een pleonasme als stijlfout gezien. Dus daar is het niet goed om van een 'ronde cirkel' of een' dood lijk' te spreken.

Tautologie

Een tautologie is:

* een combinatie van woorden die hetzelfde uitdrukken. 

* het zijn twee woorden van dezelfde woordsoort, bijvoorbeeld: 

                                                 - twee bijvoeglijk naamwoorden, 

                                                 - twee zelfstandige naamwoorden of 

                                                 - twee bijwoorden. 

* Tussen de woorden in staat meestal een voegwoord, zoals en of of. 

* Voorbeeld: verheugd en blij / bont en blauw / bedroefd en verdrietig. 

Voorbeelden van tautologieën

Veel voorkomende, geaccepteerde tautologieën:

never nooit (niet)

pracht en praal

vast en zeker

één en hetzelfde

leugen en bedrog

Verschillen

Het verschil zit hem dus in de woordsoorten. 

Bij een pleonasme is er sprake van twee verschillende woordsoorten, waarbij het ene woord iets uitdrukt wat al in het andere woord besloten ligt. 

Bij een tautologie wordt hetzelfde gezegd met twee verschillende woorden van dezelfde woordsoort.

Stijlfouten

Vormen van pleonasme en tautologie kunnen gebruikt worden om iets te benadrukken, maar ze kunnen in sommige situaties ook als stijlfout gezien worden.

Wanneer fout?

Ik ben haast bijna op kantoor.

We wisten dit reeds weken al.

Voordat de trein vertrekt, controleert de machinist eerst of alle deuren gesloten zijn. 

vast en zeker

1. pleonasme
2. tautologie

rood bloed

1. pleonasme
2. tautologie

de uiterste limiet

1. pleonasme
2. tautologie

nooit ofte nimmer

1. pleonasme
2. tautologie

Ik kan pleonasmen en tautologieën herkennen.

😒🙁😐🙂😃

Aan de slag!

H.4 Woordenschat: Pleonasme en tautologie

Maken: opdracht 2 (bespreken), 3, 4 en 5

Nakijken: opdrachten H. 1 t/m 3 (zie Learn). 

Woordenschattoets (20 december 2023):

Start met leren voor de woordenschattoets:

Zie Learn - Woordenschattoets!! (woordenlijst - Quizletlinkjes - Samenvatting stijlfiguren).