Oefeningen erfelijkheidsleer

• Natuurwetenschappen
• Secundair onderwijs

Oefeningen erfelijkheidsleer 

Doel en begrippen 

Je leert hoe je uit een stamboom de overerving van een bepaalde eigenschap kunt afleiden.

Je leert met kruisingsschema's erfelijkheidsvraagstukken oplossen

dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, drager, Mendel, P generatie, F1 en F2 generatie, monohybride kruising, geslachtscellen, stamboom, intermediaire overerving.

Begrippen

Voor we erfelijkheidsvraagstukken maken moeten een paar begrippen helder zijn! 

Dominant/ recessief

Een dominant allel zie je altijd terug in het fenotype (ook als er maar één dominant allel is).

In het genotype noteren met een HOOFDLETTER.

Een dominant allel 'hoor' je altijd.

Dominant/ recessief

Een recessief allel zie je alleen terug in het fenotype als er geen dominante allelen aanwezig zijn.

In het genotype noteren met een kleine letter.

Een recessief allel 'hoor' je alleen als er geen dominant allel is.

Dominant/ recessief

Allelen van hetzelfde gen hebben dezelfde letter (HOOFD of klein)

Dus H en h, R en r, A en a

Bij sommige vragen mag je de letter zelf bedenken, bij anderen is hij gegeven.

Homozygoot

Een individu met twee dezelfde allelen.

Twee dominante allelen of twee recessieve allelen.

Genotype is AA (homozygoot dominant) of aa (homozygoot recessief).

Geeft maar 1 type allel door.

Heterozygoot

Een individu met twee verschillende allelen.

Een dominant en een recessief allel.

Genotype is Aa.

Dit individu kan allel A of allel a doorgeven aan volgende generatie.

Drager

Een heterozygoot individu heeft het dominante fenotype maar is wel drager van het recessieve allel.

Kan dus wél het recessieve allel doorgeven en zorgen voor recessieve fenotype in de volgende generatie.

Begrippen

P generatie: de beide ouders

F1 generatie: de kinderen van de P generatie

F2 generatie: de kinderen bij doorkruisen van de individuen van de F1 generatie.

Monohybride kruisingen

Bij een monohybride kruising kijken we naar de overerving van 1 enkel gen. 

Met een stamboom kan je helderheid krijgen over de overerving van een eigenschap. 

Stamboom

In een stamboom let je goed op de legenda.

           

            Man

            Vrouw

Onthouden!

Om te zoeken naar welk allel dominant is bij een autosomale overerving:

Ga op zoek in de stamboom naar een kind met een afwijkend fenotype van beide ouders.

Je weet dan de genotypes van ouders (Aa) en kind (aa).

Oefenen stamboom

Welke eigenschap is dominant?

Wat is het genotype van:

4?

5?

7?

Tekst

Oefenen stamboom (oplossing)

a) eigenschap C

b) Aa

c) Aa

d) AA of Aa

Monohybride kruisingen

- 'Gewoon' =  autosomale overerving

- X-chromosomale overerving

- Intermediair fenotype (autosomaal)

- Multipele allelen met codominantie (autosomaal)

- Letale allelen (autosomaal)

Twee zwarte cavia's krijgen een nestje jonge cavia's, waarvan 2 zwart en 2 wit. Het genotype van de ouders was...

1. Aa
2. AA
3. aa

A = zwart, a = wit

P: Aa x Aa

Kruisingsschema

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

In een caviafamilie is de helft van de caviababy's zwart en de andere helft is wit, wat zijn de genotypen van de ouders?

1. Aa x Aa
2. AA x aa
3. Aa x aa
4. aa x aa

Een hamster met zwart haar paart met een hamster met wit haar. Ongeveer de helft van de jongen heeft wit haar. De andere hamsters hebben zwart haar.
Welke conclusie kan hieruit getrokken worden?

1. Beide hamsters zijn homozygoot
2. Een van de hamsters is homozygoot en de andere is heterozygoot
3. Wit haar is dominant en zwart haar is recessief
4. Zwart haar is dominant en wit haar is recessief

https:

Wat is de (theoretische) kansverdeling voor het geslacht bij nakomelingen?

1. 25% vrouw 75% man
2. 25% man 75% vrouw
3. 50% vrouw 50% man
4. onbepaald

In de praktijk:

1. worden er meer meisjes geboren
2. worden er meer jongens geboren
3. worden er evenveel meisjes als jongens geboren

De man bepaalt het geslacht.

De theoretische verdeling is 50%/50% 

Monohybride kruisingen

- 'Gewoon' =  autosomale overerving

- X-chromosomale overerving

- Intermediair fenotype (autosomaal)

- Multipele allelen met codominantie (autosomaal)

- Letale allelen (autosomaal)

Oefening intermediair

Bij een bepaalde bloemsoort is de bloemkleur intermediair (roze). Als een rode bloem wordt gekruist met een witte bloem ontstaan roze nakomelingen. Deze nakomelingen (F1) worden onderling gekruist. 

Hoeveel van de 64 nakomelingen verwacht je dat er roze zullen zijn in de F2?

Hoeveel van de 64 nakomelingen verwacht je dat er roze zullen zijn in de F2-generatie?

1. 64
2. 16
3. 32

Bij het Engelse Shorthorn-vee komen rode, vaalrode en witte runderen voor. Een veehouder die deze runderen fokt, insemineert vele vaalrode koeien met sperma van één vaalrode stier. Onder de nakomelingen bevinden zich vaalrode, witte en rode kalveren.

Wat is de verhouding van de verschillende kleuren koeien?

1. 2 vaalrode : 1 witte : 1 rode
2. 1 vaalrode : 2 witte : 1 rode
3. 1 vaalrode : 1 witte : 2 rode
4. 0 vaalrode : 2 witte : 2 rode

Bij pasgeboren baby's wordt wat bloed afgenomen door middel van de zogenaamde hielprik. Uit onderzoek van het bloed blijkt het kind een erfelijke stofwisselingsziekte genaamd PKU te hebben. Het kind zal een aangepast dieet moeten volgen. Geen van beide ouders heeft de verschijnselen van deze ziekte. De ouders willen graag nog een kind.
Hoe groot is de kans dat dit tweede kind ook PKU zal hebben?

1. 12,5%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

De kweker voert talloze kruisingen uit met dezelfde twee petunia's. Uit deze kruising komen 74 roze petunia's, 38 witte petunia's en 37 paarse petunia's.

Wat is waar over de ouder-petunia's?

1. een petunia is wit, de ander is paars
2. een petunia is wit, de ander is roze
3. een petunia is paars, de ander is roze
4. beide petunia's zijn roze