Ethiek les 2

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Ethiek 

Ethiek?

“Ethiek is de leer van het moraal, dat zijn de waarden en normen die richting geven aan jouw handelen
Het is het nadenken of jouw handelen leidt tot goede zorg (Nursing, 2004)

Wat betekent ethiek?

Ethiek betekent dat je nadenkt over morele problemen

moraal = ideeën over goed en slecht

Moraal gaat over normen en waarden

Wat zijn waarden?

1. Waarden zijn een geheel van normen en waarden
2. Regels hoe we ons wel of niet moeten gedragen
3. Waarden geven aan waar mensen naar streven en wat ze belangrijk vinden
4. Karaktereigenschappen

beleefd
respectvol
eerlijk
Zijn dit normen of waarden?

1. Normen
2. Waarden

Wat zijn normen?

1. Regels hoe we ons wel/niet moeten gedragen
2. handelingsvoorschriften die laten zien wat je zou moeten doen om 'waarden' te bereiken
3. Karaktereigenschappen
4. Idealen

Normen zijn op waarden gebaseerde handelingsvoorschriften die laten zien wat je zou moeten doen om die waarden te bereiken.

Tegen oudere mensen zeg ik 'U';
ik houd mij aan gemaakte afspraken;
ik behandel iedereen met respect
Dit zijn voorbeelden van?

1. Normen
2. Waarden

Voorbeeld normen & waarden

Norm: iedereen zo lang mogelijk in leven houden

Waarde: respect voor het leven

Dilemma's:

• Wat als iemand in diep coma ligt? 
• Tot welke leeftijd?
• Wat als kosten exceptioneel zijn?
• Wat als iemand dat niet wil? 
• Wat als familie dat niet wil? 
  
• Euthanasie?

Juridische normen

Gedragsregels die in wetten zijn vastgelegd en waar een zorgverlener zich aan moet houden

• Wet BIG, 
• de WGBO, 
• de Wet zorg en dwang 
• de Wet verplichte GGZ

De juridische normen waar een zorgverlener zich aan moet houden, zijn de wettelijke handelingsvoorschriften zoals vastgelegd in wetten.

De tuchtrechter doet uitspraken over gevallen waarbij een zorgverlener wordt aangeklaagd door een ander, bijvoorbeeld een cliënt. De uitspraken van de tuchtrechter komen voor een belangrijk deel voort uit de juridische normen. 

Verschil met recht

Recht is een gestolde ethiek.

Een discussie over euthanasie of abortus kan leiden tot een wet.

De morele waarden die belangrijk gevonden worden, zijn vastgelegd in een wet.

Lichamelijke integriteit = grondwet

Informatie over behandeling = WGBO

Beroepscode

• De Beroepscode voor Verpleegkundigen en Verzorgenden biedt richtlijnen om de eigen handelswijze en die van collega’s te toetsen.
  
• De beroepscode kan helpen bij het oplossen van morele kwesties (moraal: het geheel van normen en waarden die gelden voor een bepaalde groep)
• V & VN

Morele basisprincipes in de zorg

1.  Respect voor autonomie: de wens van de patiënt zo veel mogelijk          respecteren

2. Niet schaden: mensen geen schade toebrengen.

3. Weldoen: zo veel mogelijk het welzijn van mensen bevorderen, inclusief hun leven beschermen.

4. Rechtvaardigheid: de ene persoon niet anders (minder of beter) behandelen dan de andere persoon met dezelfde behoefte.

Wat is ethiek in de zorg?

- Of je nu zorgprofessional, leidinggevende of bestuurder bent, iedere dag maak je keuzes die te maken hebben met waarden en normen. Als zorgverlener werk je intensief samen met collega’s, mantelzorgers en cliënten. 

- Vaak moet je balanceren tussen waarden van de cliënt en zijn familie en het beleid van jouw organisatie. En wat zegt de wet- en regelgeving? Dat levert ethische vragen en dilemma’s op die je steeds voor de vraag stellen:
Wat is goede zorg in deze situatie?  

Wat is beroepsethiek?

Steeds meer beroepsgroepen ontwikkelen een eigen beroepsethiek. Zij beseffen hoe belangrijk het is om na te denken over de vraag hoe zij hun beroepsmatig handelen het best gestalte kunnen geven, zodanig dat het alle betrokkenen goed doet. Dat stelt hun in staat van fouten te leren, aan te blijven sluiten op de behoeften en een passend antwoord te geven op de vraag wat in veranderende omstandigheden goed is om te doen.

(Beroeps)ethiek

Ethiek - stelt de vraag:
Hoe doe ik het goede in deze situatie?


Beroepsethiek - stelt de vraag
Hoe doe ik het goede in deze beroepssituatie?

Beroepsethiek en ethische dilemma's

• Beroepsethiek bestaat uit de normen en waarden die     leidend zijn in het dagelijks handelen van een zorgverlener.   Beroepsethiek kan door de tijd heen veranderen.
• Een ethisch dilemma is een situatie waarin meerdere waarden tegelijkertijd in het spel zijn die tegengestelde acties voorschrijven.
  

Normen en waarden in de zorg

De beroepsethiek, ofwel de waarden en normen die leidend zijn in het dagelijks handelen, is voor zorgverleners vastgelegd in de Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden.

(App) 

www.venvn.nl

Casus 1

1. Op de afdeling ligt een man van wie bekend is dat hij geweld heeft gebruikt tegen z’n huisgenoten. Je wilt hem wel wassen, maar hij moet niet een gesprek met jou willen over persoonlijke zaken.

Casus 2

2. In de verstandelijk gehandicaptenzorg ontstaat er heel voorzichtig een persoonlijk contact tussen een zorgvrager en een verpleegkundige. De laatste verklaart dat ze ‘een klik’ hebben.

Casus 4

4. De arts geeft jou de opdracht om een patiënt insuline te geven, volgens jou een veel te hoge dosis. Jij zegt dat tegen de arts. Hij zegt dat je het toch maar moet doen. Jij weet zo goed als zeker dat dit de patiënt eerder schade toe zal brengen, dan dat het goed zal doen.  

Casus 5

5. Je hebt het vermoeden dat je zorgvrager, meneer de Kort, door z’n mantel-zorger, de buurman, bestolen wordt. Je hebt het idee dat zijn bankrekening leeg wordt gehaald.  

Patiënt blijft roken of drinken ondanks ernstige gezondheidsbezwaren

1. Meegemaakt
2. Nooit meegemaakt

Islamitische patiënt wil alleen hulp van islamitische verpleging, weigert zorg van anderen

1. Meegemaakt
2. Nooit meegemaakt

Sondevoeding onder druk van familie, zorgvrager zelf wil niet meer

1. Meegemaakt
2. Nooit meegemaakt

Bezoek dat langs komt maar patiënt negatief beïnvloedt qua gedrag (verslaving bv)

1. Meegemaakt
2. Nooit meegemaakt

Geen duidelijk medicatievoorschrift, wat doe je dan?

1. gewoon geven
2. Overleg met arts
3. overleg met apotheek
4. overleg met cliënt

Collega’s geven extra Haldol druppels zodat zorgvrager rustig is tijdens dienst

1. zelf wel eens gedaan
2. meegemaakt bij een collega
3. nooit meegemaakt

belangen wegen van:

• de zorgvrager
• jou als zorgverlener
• de familie
• de collega's
• medebewoners
• de organisatie en eventueel ander betrokkenen 

DILEMMA

Een dilemma is een keuze waarbij alle opties op  het eerste gezicht lastig zijn, maar toch moet je kiezen

(visie, wetgeving, persoonlijke opvatting)

Dilemma's

Welke keuze je ook maakt,  het heeft (vaak) altijd vervelende gevolgen voor iemand.

Dagelijkse ethische dilemma's op de werkvloer

- Emoties bij de omgang met cliënten (verliefdheid, agressie)

- Omgaan met mantelzorgers en/of verwanten (bemoeizucht, kritiek)

- Scheiding werk en privé niet los kunnen laten

Grote ethische dilemma’s;

- Opvattingen over leven en dood

- Problemen en vraagstukken rondom zeggenschap van cliënten en familie.

Dilemma 

• Situatie: Een 82-jarige man met dementie heeft, toen hij nog in een vroeg stadium was, een aantal afspraken gemaakt met zijn familie.
  1 daarvan was dat Dhr altijd een overhemd en stropdas aan wilde overdag, Dhr is altijd accountant geweest.
  Naarmate de Dementie vorderde wil Dhr elke dag zijn grijze jongingsbroek en witte T-Shirt aan.
• Ethische vraag: ‘Gaan wij mee met de wens van Dhr toen hij nog niet onder invloed van zijn ziektebeeld was, of met de wens van nu?’

Iemand die ongeneeslijk ziek is moet nog in aanmerking komen voor een dure operatie of medicijnen?

JA

NEE

Mag een zoon zijn vader met een verstandelijke beperking en dementie vastbinden voor een knipbeurt?

JA

NEE

Mag je afwijken van het protocol om aan de wens van de cliënt te voldoen?

JA

NEE

Stappenplan voor ethische afweging

1. Verkennen: Wat is er aan de hand? Welke opties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?

2. Onderzoeken: Wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) spelen er?

3. Afwegen: Weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan?

4. Besluiten: Zoek naar de balans tussen alle betrokkenen met het oog op goede en kwalitatieve zorg.

Maak de e-learning: Ethiek in de gezondheidszorg.