3.7 Verwantschap

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

3.7 verwantschap

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

Wat weten we al?

Leerdoelen 3.6

• Je kunt Omschrijven wanneer organismen tot één soort behoren.
• Je kunt beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt en hoe geslachtelijke voortplanting, mutatie en natuurlijke selectie bijdragen aan het ontstaan van nieuwe rassen en soorten.

Begrippen 3.6

• Soort
  
• Ras
  
• Evolutietheorie
  
• Milieu
  
• Natuurlijke selectie

Leerdoelen 3.7

• Je kunt toelichten wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.
• Je kunt toelichten dat overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.

Fossielen

• Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteenten.
• Van de meeste soorten organismen komen fossielen alleen voor in gesteentelagen van een bepaalde ouderdom. 
• Dit betekent dat die soorten organismen alleen in die periode geleefd hebben. 
• Uit fossielen blijkt dat in de geschiedenis van de aarde soorten zijn ontstaan, zijn veranderd en/of weer zijn verdwenen. 

Verwantschap

Tijdens de ontwikkeling van het leven op aarde zijn allerlei soorten organismen ontstaan. 

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap.

Biologen zoeken naar verwantschap door te kijken naar overeenkomsten in:

• De bouw van organen
• De processen in cellen
• De samenstelling van stoffen in cellen

De bouw van organen

• In de afbeelding zie je skeletten van ledematen. 
• Je ziet dat de bouw erg veel op elkaar lijkt.
• Waarschijnlijk hebben deze diersoorten een gemeenschappelijke voorouder gehad.
• Door aanpassingen aan het milieu hebben de ledematen verschillende functies gekregen met een daarbij passende vorm.
• Het kan ook andersom. Bij verschillende soorten die in hetzelfde milieu leven, kunnen organen met dezelfde functie ontstaan. Zoals vleugels.

Bouw: rudimentaire organen

• Een slang en een walvis hebben geen poten. Toch hebben sommige reuzenslangen en walvissen nog 'resten' van poten in hun skelet.  
• Door aanpassing aan het milieu kunnen bepaalde organen niet meer nodig zijn.
• Deze organen kunnen na een hele lange tijd verdwijnen. De resten of overblijfselen ervan noem je rudimentaire organen.
• Bij de mens zijn de staartwervels rudimentair.
• Rudimentaire organen zijn een bewijs dat verschillende soorten organismen een gemeenschappelijke voorouder hebben.

Processen in cellen

• In cellen vinden processen plaats zoals celdeling en verbranding. 
• Bij bijna alle organismen lopen deze processen op dezelfde manier. 
• Ook deze overeenkomst is een bewijs voor verwantschap.

Stoffen in cellen

• De samenstelling van stoffen bij organismen kan steeds nauwkeuriger worden bepaald.
• Onderzoekers hebben bijvoorbeeld de samenstelling van het DNA en van sommige eiwitten onderzocht bij verschillende soorten organismen. 
• Hoe meer deze stoffen bij twee soorten organismen overeenkomen, des te korter is het gelden dat hun gemeenschappelijke voorouder leefde.  

Stambomen

• Door al het DNA van organismen te vergeljken, kan een stamboom van de verwantschap worden opgesteld. 
• Dat noem je een evolutionaire stamboom. 
• In de volgende afbeelding zie je een evolutionaire stamboom van apen, leeuwen en tijgers. 

Begrippen 3.7

• Evolutionaire stamboom
• Verwant(schap)

Ik kan nu

• Je kunt toelichten wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.
  
• Je kunt toelichten dat overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.

Aan het werk!

Maken opdrachten 3.7: 1, 2, 3, 5, 6, 7 en 8

Klaar?

Laten checken bij docent, bij goedkeuring nakijken.

Klaar?  Werk laten zien aan docent.