Rechtsstaat §2.4 De rechtspraak: (on)afhankelijk? (2024)

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

§2.4

De rechtspraak: Onafhankelijk?

Leerdoelen

Je kunt uitleggen dat de rechterlijke macht de bevoegdheid heeft om te berechten, hoe zij dit doet en welke procedures de rechtspraak en het OM volgen.

Je kunt beargumenteren op welke wijze onafhankelijke en openbare rechtspraak bijdragen aan een eerlijk rechtsproces.

Je kunt een standpunt innemen over de wijze waarop media berichten over strafzaken

Wat weet je van de rechtspraak in Nederland?

Stelling:
Ik ben voor een levenslange gevangenisstraf

1. Mee eens
2. Mee oneens

Stelling:
Ik ben voor de doodstraf

1. Mee eens
2. Mee oneens

Openbaar Ministerie (OM)

Namens het OM is de Officier van Justitie de aanklager van de overheid. Hij eist een straf bij overtreding van de rechtsregels en leidt het politieonderzoek.

waarheidsvinding is lastig

In complexe zaken is waarheidsvinding lastig: getuigen willen niet praten en verdachten beroepen zich op hun zwijgrecht

bevoegdheden

verregaande bevoegdheden zoals het afluisteren van telefoongesprekken van verdachten of journalisten, een woning doorzoeken of het inzetten van een observatieteam  moeten eerst worden goedgekeurd door een speciale rechten: de rechter-commissaris. 

Vrijheidsstraf

Tijdelijk                                                                Levenslang

De langst mogelijke tijdelijke straf is 30 jaar

In Nederland is levenslang ook echt levenslang. 

Althans, zo was het (conflict met Europese wetgeving) Inmiddels is er een adviescollege dat na 25 jaar kijkt of een gedetineerde terug kan keren in de samenleving. 

Ongeveer 40 mensen zitten een levenslange straf uit. 

Daderstrafrecht

De rechter houdt rekening met de omstandigheden waarin de dader een delict gepleegd heeft. Zo kan het zijn dat er voor hetzelfde delict een hele andere straf opgelegd wordt omdat de omstandigheden zo verschillend waren. 

De rechters zijn terughoudend in het opleggen van gevangenisstraffen. Vrijheid is namelijk het belangrijkste recht van een staatsburger

Hoge Raad

Nog steeds niet eens? Dan rest alleen nog in cassatie gaan bij de Hoge Raad. De rechter kijkt hier alleen of de lagere rechters de rechtsregels goed hebben toegepast en of de motivatie van het vonnis voldoende is geweest

Gerechtshof

Als een van de twee partijen het niet eens is met het vonnis van de rechter kan er in hoger beroep gegaan worden bij 1 van de 4 gerechtshoven

Rechtbank

In eerste aanleg komt de zaak bij 1 van de 11 rechtbanken in Nederland

Hoger beroep

Cassatie

Herkennen van rechtsinstanties

Lees het artikel.  Door op deze link te klikken kom je op de site van nos

Welke instanties komen naar voren? 

Wat zeggen deze instanties over de zaak?

En wat zegt Wilders over de zaak en Nederland?

Wat vind jij?
Wat zou jij oordelen als jij Hoge Rechter zou zijn?

onschuldpresumptie

Met onschuldpresumptie bedoelen we dat iedereen geacht wordt onschuldig te zijn totdat iemand is veroordeeld door een rechter. In de media mag tot die tijd alleen gesproken worden van verdachte of vermoedelijke dader

De overheid moet zich houden aan vastgestelde regels en principes. Ieder mens heeft recht op een eerlijk proces.

Alle regels rond opsporing, vervolging en berechting over hoe het proces moet verlopen staan in het wetboek van strafvordering. Klik hier maar eens.

8 stappen in een rechtszaak

1:  Opening                                                  5: Pleidooi
2: Tenlastelegging                                  6: Repliek en dupliek

3: Verdachte ondervragen                  7:  Laatste woord verdachte
4: Requisitoir                                             8: Vonnis                      

De rechter opent de zaak. Controleert de persoonsgegevens van de verdachte en wijst hem op zijn rechten

Een opsomming van het delict, tijd, plaats, wettelijke voorschrift, omstandigheden

De rechter mag vragen stellen aan de verdachte. Daarna mag ook de OvJ vragen stellen aan de verdachte.

Hierin somt de OvJ alle relevante bewezen feiten op en wordt afgesloten met een strafeis. Dit is het verzoek aan de rechter om de verdachte een bepaalde straf te geven.

De advocaat komt op voor de belangen van de verdachte. Hij probeert in het pleidooi de rechter te overtuigen van de onschuld van de verdachte

De verdachte heeft het laatste woord. Hier mag hij gebruik van maken om bijvoorbeeld excuses te maken of zijn onschuld nogmaals duidelijk te maken

De uitspraak van de rechter noemen we het vonnis. Dit kan bijvoorbeeld zijn 8 jaar tijdelijke vrijheidsstraf waarvan 5 jaar onvoorwaardelijk.

Er zijn twee soorten strafrechters. Voor de lichtere delicten is er de politierechter. Voor de zwaardere delicten de meervoudige kamer

De OvJ mag reageren op het pleidooi van de advocaat (repliek). Daarna mag de advocaat hier weer op reageren (dupliek). 

Onschuldig tot vonnis?

Journalisten zijn verplicht feiten te controleren, meerdere bronnen te raadplegen en hoor en wederhoor toe te passen 

Trial by media

beide kanten van het verhaal belichten en beide partijen aan het woord laten

door eenzijdige en gekleurde berichtgeving is er al sprake van een veroordeling van een persoon door de pers en het publiek terwijl de zaak nog voor de rechter moet komen. Hierdoor komt de onschuldpresumptie in de verdrukking

Dilemma

Afwegen van belangen

Een rechter laat zich leiden door het recht, maar houdt rekening met de omstandigheden. Zowel van de dader als de zaak (media aandacht bijvoorbeeld_. De rechter houdt rekening met het slachtoffer, de nabestaanden, de samenleving. Te veel rekening houden met de dader betekent onvrede in de samenleving. Te veel rekening houden met het slachtoffer, betekent een 

Zie planner

Maak je huiswerkopdrachten en bereid je voor op de toets

§2.1 t/m 2.4