Les 2 Recht en Rechtspraak

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1

Politiek Juridisch Burgerschap

Democratische rechtstaat 

Programma

- Leerdoel

- Theorie: Democratische rechtstaat

- opdrachten maken 

- Theorie: Rechten en plichten

- Zelf werken

- Planning, Evaluatie en Afsluiting

Leerdoelen: 

Aan het einde van de les:

- heb je nagedacht over het belang van grondrechten

- kan je uitleggen waarom de scheiding van machten belangrijk is.  

- heb je inzicht in hoe ons rechtssysteem werkt, hoe  rechtsspraak tot stand komt en welke functies hierbij betrokken zijn.

Welke grondrechten ken jij?

Sociaal Contract

Waarom gezag/ macht van politie accepteren? 

Iedereen is vrij en gelijk (soevereiniteit)!

Filosofie (Locke en Rousseau):

Sociaal contract: stilzwijgende afspraak tussen burger en staat

- burger geeft een gedeelte van vrijheid op, accepteert gezag van de overheid, in ruil voor de plicht van de overheid de burgers te beschermen (leven, bezit en vrijheid) en voor hen te zorgen. 

Anders dan vroeger met Koningen of militaire heersers.

Sociaal Contract

1. Vertrouwen in de overheid is heel belangrijk!

2. Controle op de overheid (macht en tegenmacht)

3. De overheid is er voor de burger en niet andersom. 

Want als de macht van de overheid niet wordt geaccepteerd: Chaos!

Nederland is Democratische Rechtstaat

Democratisch staat voor: de macht ligt uiteindelijk bij het volk. Het volk kiest wie het land bestuurt en het bestuur legt verantwoording af aan de vertegenwoordiging van het volk. De rechter controleert of de regering zich aan de wet houdt. 

Rechtstaat staat voor: Iedereen moet zich aan het recht houden, burgers, overheid, organisaties, iedereen! Voor iedereen geldt hetzelfde recht.

In een democratische rechtstaat worden burgers beschermd tegen elkaar en tegen de overheid. Het gaat om voorkomen van machtsmisbruik

Belangrijkste onderdelen Rechtstaat - geregeld in de Grondwet

1. Grondrechten: burgers hebben grondrechten en de overheid respecteert deze en de vrijheden van de burger beperkt macht vd Staat

2. Scheiding der machten: macht ligt niet in een hand, de machten controleren elkaar (voorkomen machtsmisbruik).

3. Legaliteitsbeginsel: alles wat de overheid doet, gebaseerd zijn op de wet. 

4. Onafhankelijke en eerlijke rechtspraak op grond van wetten en verdragen. Voor iedereen geldt hetzelfde recht.

Grondwet (1e 1798)

De grondwet is een document dat de basisbeginselen van de democratische rechtstaat vastgelegd.

- inrichting van de staat

- wetgeving maken

- kiesrecht

- deelnemen aan de politiek

- grondrechten

Grondrechten

Grondrechten: 

- klassieke (vrijheid meningsuiting, vrijheid van godsdienst, recht op privacy, recht op "family life", een eerlijk proces)

- sociale (recht onderwijs, sociale zekerheid, werk)

- participatie (kiesrecht en verkiesbaar stellen)

Beperking mogelijk: openbare orde en veiligheid, strijd met andere grondrechten - belangenafweging.

Staatsinrichting

Scheiding van de Macht (Montesquieu)

Trias Politica - de macht is verdeeld over drie groepen

1 Uitvoerende macht = de regering, politie

2 Wetgevende macht = 1e en 2e kamer

3 Rechtsprekende macht = Rechters en OM

Scheiding der Machten

Noodzakelijk voor het handhaven van de orde!

Gaat machtsmisbruik door de Staat tegen.

De machten zijn strikt gescheiden, bemoeien zich niet met elkaar, controleren elkaar! 

Scheiding der Machten

Wetgeving

De grondwet zegt hoe wetten gemaakt worden

Goedgekeurd door de Wetgevende macht - = 

De eerste en de tweede kamer 

Zonder de wetten, kan de uitvoerende macht = regering niks. 

Rechterlijke macht

- bestaat uit Rechters en het Openbaar Ministerie.

- de rechterlijke macht bewaakt de rechtstaat

- controleert de uitvoerende macht

Rechters:

- rechters behandelen iedereen gelijk

- rechters zijn onafhankelijk (vrij iedere uitspraak te doen op grond van de wet)

- rechters zijn onpartijdig (geen belang bij de uitkomst)

- rechters zijn objectief en baseren hun beslissing op feiten. 

Openbaar Ministerie

- opsporing verdachten en beslissen of de zaak naar de rechter gaat

- in de rechtszaal presenteert de Officier van Justitie de zaak en geeft hij aan welke straf redelijk zou zijn. 

- kan ook zelf straf opleggen in kleinere zaken. 

*
Voorkomen machtsmisbruik, omschreven in de wet, alle burgers gelijke rechten, geen terugwerkende kracht, overheid moet zich aan de wet houden, trias politica

Generation 24/7

Nog activeren? 

- ga naar MBO Webshop

- klascode: SOD1B: 1084 BY

Al geactiveerd?

Ga naar Canvas -> Tegel Burgerschap --> Modules --> Recht en Rechtspraak Opdrachten en maak de eerste 2 opdrachten. 

Schema Zelf werken!

Wat moet je doen?	Maak de opdracht: Politiek Juridisch Burgerschap - Recht en rechtspraak - Inleiding en Onze democratische rechtstaat
Hoe moet je het doen?	Kijk de video's, lees de teksten, denk goed na over de vragen en geef je eigen mening.
Hoeveel tijd heb je ervoor?	20 minuten
Hulp vragen aan?	Je buur, google, ChatGPT, docent --> maar eigen antwoord geven!
Wat als je eerder klaar bent?	NPO Kennis - kies een onderwerp en lees erover.

Zelf werken: 

Rechten en plichten

Privaatrecht: regelt de rechten en plichten van burgers onderling 

vb. familierecht, handelsrecht, arbeidsrecht.

Publiekrecht: rechten en plichten van burgers tegen de overheid

vb. Strafrecht, Belastingrecht, Privacy

Strafrecht

Soorten straffen: 

- hoofdstraffen: 

* celstraf (tijdelijk of levenslang)

* taakstraf: onbetaalde arbeid voor gemeenten, ziekenhuizen, Staatsbosbeheer of andere niet-­commerciële instellingen.

* geldstraf

* Onder de 18 jaar: leerstraf (vb. cursus sociale vaardigheden)

- bijkomende straffen:

 * vb afnemen rijbewijs 

- maatregelen: TBS, schadevergoeding of afnemen drugs/ geld/ andere spullen

Doel van straffen: 

- Vergelding - dader verdient straf en mag er niet mee wegkomen, slachtoffer tevreden stellen. 

- Voorkomen van herhaling - voorwaardelijke straf? 

- Beschermen samenleving - iemand die in de cel zit kan geen strafbare feiten plegen. 

- Afschrikken

De straf wordt afgestemd op de dader en de ernst van de zaak.

Straffen

In Nederland wordt streeds strenger gestraft (na Engeland hoogste straffen van Europa). 

Voordelen zwaarder straffen: de samenleving wordt veiliger 

Nadelen:  strenger straffen werkt niet en het leidt tot volle gevangenissen. Dat is duur.  

In Nederland zijn de persoonlijke omstandigheden van de dader altijd van groot belang. Straf is vaak maatwerk. 

Korting op straf? 

Vroeger was het zo dat je bijna automatisch na 2/3e van je straf (voorwaardelijk) vrijkwam. 

Dat is veranderd (maar is nog niet verwerkt in Generation 24/7): Nu moet je het echt verdienen, door je goed te gedragen en bij goed gedrag kan een dader nog maximaal 2 jaar eerder vrijkomen. 

Schema Zelf werken!

Wat moet je doen?	Maak de opdracht: Politiek Juridisch Burgerschap, Recht en Rechtspraak - In de rechtszaal en Straffen.
Hoe moet je het doen?	Kijk de video's, lees de teksten, denk goed na over de vragen en geef je eigen mening.
Hoeveel tijd heb je ervoor?	tot 5 minuten voor het einde van de les.
Hulp vragen aan?	Je buur, google, ChatGPT, docent --> maar eigen antwoord geven!
Wat als je eerder klaar bent?	NPO Kennis - kies een onderwerp en lees erover.

Zelf werken: 

Wat vond jij het meest interessant vandaag?

Tot de volgende keer!

Dan hebben we het over:

Democratie en Monarchie

De opdrachten die je moet maken staan in Canvas.

Zorg dat je ze voor de volgende les af hebt!