Intro Tijdvak 4 en KA 13 Ontstaan steden en 14 toenemende zelfstandigheid steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Rij 1

1. West-Romeinse Rijk
2. volksverhuizingen
3. Franken
4. Constantinopel

Rij 2

1. horige
2. leenheer
3. domein
4. herendiensten

Deze les:

- bespreken WelkWoordWeg

- Uitleg TV 4 + opdrachten

Rij 3

1. missionarissen
2. jihad
3. islam
4. Mekka

Rij 4

1. agrarisch-urbaan
2. vroege middeleeuwen
3. hofstelsel
4. agrarisch

Rij 5

1. feodalisme
2. leenstelsel
3. leenheer
4. centralisatie

Deze les:

• Intro Tijdvak 4
• Uitleg KA 13 en 14. De Middeleeuwse stad 

Late Middeleeuwen

Geef een aantal verbeteringen in de landbouw aan het einde van de vroege middeleeuwen, waardoor er voedseloverschot kwam

Europese handelscontacten (Hanze)

hogere voedselopbrengst

bevolkingsgroei

voedseloverschot

handel

ontstaan nijverheid

Wat zijn voordelen en nadelen van het gilde-systeem?

Vraag 1. Leg het verband uit tussen de opkomst van de steden en de achteruitgang van het hofstelsel. 

Doordat steden weer tot bloei kwamen (handel) leidde dat uiteindelijk tot het verlenen van stadsrechten. De vrijheid die hiermee gepaard ging leidde tot een ´leegloop´ van het platteland. Om dit tegen te gaan werden de levensomstandigheden van de horigen verbeterd (kregen zij te maken met minder verplichtingen) 

KA 14: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

Vraag 1. Het stadsrecht van Alkmaar past bij de opkomst van de stedelijke burgerij in de late middeleeuwen. Toon dit aan met twee gegevens uit de bron (en leg dit uit). 

Enkele artikelen uit het stadsrecht van Alkmaar uit 1254: 

Daarom willen wij (graaf Willem van Holland) dat het allen ter kennis komt dat 

wij, uit liefde voor de vrijheid van de stad Alkmaar, het verzoek van de 

poorters1) van deze stad welwillend (zijn) toegenegen (en) hen vrijstellen van 

alle tol en tolbetaling op de wateren en in de landen in het graafschap 

Holland. 

Bovendien geven wij de genoemde poorters zodanig voorrecht dat, als 

iemand een klacht tegen een poorter van Alkmaar wil indienen, hij alleen 

rechtspraak door schepenen2) behoort te krijgen, en wij noch ons nageslacht 

zullen dienaangaande andere rechtspraak eisen. 

        noot 1 Poorters zijn burgers van een stad. 

       noot 2 Schepenen zijn poorters van een stad die belast zijn met de rechtspraak                      van die stad.  

Voorbeeld van een juist antwoord is:  

Dit stadsrecht past bij de opkomst van de stedelijke burgerij, want de burgerij heeft bedongen dat zij:  

• eigen rechtspraak mag houden, wat tot dan toe het voorrecht van de heer was / wat de burgerij meer macht geeft 2

• vrijstelling van tol krijgt, waarvan de kooplieden kunnen profiteren (omdat dit de handel bevorderde) 2   

Vraag 2.

Beredeneer hoe de opkomst van de steden in de tweede helft van de middeleeuwen leidde tot een verzwakking van het feodale stelsel en dus van de macht van de adel.

Voorbeeld van een juist antwoord is:

Doordat steden privileges / vrijheden kregen trok dat boeren aan. Om een leegloop van het platteland te voorkomen, moest de landheer de horige boeren vrijheden geven.

De opkomst van de steden zorgde voor het ontstaan van een geldeconomie, waardoor steden in staat waren vrijheden (privileges) te kopen / zichzelf te verdedigen, waarmee de positie t.o.v. de adel werd versterkt.