H6 Oude naamvallen Nieuw Nederlands

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

H6 oude naamvallen (woordenschat)

Leerdoel: 

- ik kan oude naamvallen herkennen en gebruiken.

- ik ken de betekenis van de gebruikte oude  naamvallen.

Oude naamvallen bestaan vaak uit een verbogen vorm 

van de en van te.

H6 oude naamvallen (woordenschat) p. 174

in den beginne (= ooit in het verleden, als eerste)

in de loop der eeuwen (= +/_ eeuwenlang)

de dag des oordeels (= de jongste dag  of het laatste oordeel)

ten voeten uit (= letterlijk: de volledige gestalte is afgebeeld; 

                               figuurlijk: een getrouwe persoonsbeschrijving)

ter gelegenheid van (= vanwege)

https://www.ru.nl/nieuws-agenda/vm/2019/november/enige-taal-verandert-dode-taal/

H6 oude naamvallen (woordenschat)

voorzetseluitdrukkingen met oude naamvallen

ten behoeve van (= om, voor, bestemd voor, gericht aan)

ter hoogte van  (= op/met de hoogte van, in de buurt van)

ten huize van (= in het huis van, thuis bij)

De haren rijzen je

1. te berge
2. ter berge
3. ten berge
4. ten bergen

hem zal geweldpleging ........
worden gelegd

1. ter last
2. ter laste
3. ten lasten
4. ten laste

aantasting door de tand

1. des tijds
2. der tijde
3. des tijd
4. ter tijde

dit boek verveelt op

1. den duur
2. de duur
3. ten dure
4. den dure

1. des anderedaags
2. des anderendaags
3. des anderensdaags
4. des andersdaags

roken is hier ........
verboden

1. ter strengste
2. ten strengsten
3. ter strengsten
4. ten strengste

in de loop

1. ten tijd
2. ter tijd
3. der tijd
4. der tijde

Geef synoniem of omschrijving:
uit den boze

Geef synoniem of omschrijving:
ten huize van

Geef synoniem of omschrijving:
behoudens

Geef synoniem of omschrijving:
ter ontnuchtering

Geef synoniem of omschrijving:
desgewenst

Geef synoniem of omschrijving:
de dag des Heren

Geef synoniem of omschrijving:
onverrichter zake

Geef synoniem of omschrijving:
ter verhoging van

Geef synoniem of omschrijving:
's lands wijs, 's lands eer

Geef synoniem of omschrijving:
in koelen bloede

https:

https:

Oude naamvallen

https://onzetaal.nl/taaladvies/staande-uitdrukkingen

Voor een uitgebreide lijst:

zie de volgende slides.

aanschijn: in het zweet des/mijns/haars/zijns/uws/onzes/huns aanschijns

aanschouwen: ten aanschouwen van

aanstoot: steen des aanstoots

aanzien: te dien/mijnen/haren/zijnen/uwen/hunnen aanzien

aanzien: ten aanzien van

aard: van dien aard

aarde: ter aarde (bestellen, werpen, storten, etc.)

adellijk: van adellijken huize

alle: in allen gevalle (= 'wat er ook gebeurt')

alle: in allerijl

alle: te allen tijde

berde: te berde brengen

berg: te berge rijzen

baat: ten bate van

beantwoording: ter beantwoording

bedrag: ten bedrage van

been: ter been

begin: in den beginne

begin: van den beginne af

behoeve: ten behoeve van

blijk: ten blijke

blind: in den blinde

bloed: in koelen bloede

beschikking: ter beschikking (stellen)

best: ten beste

beurt: te beurt vallen

beweging: eigener beweging

bewijs: ten bewijze (van)

bezichtigen: ter bezichtiging

biecht: te biecht gaan

doen: in goeden doen

duivel: des duivels

duur: op de lange duur

duur: op den duur, op de duur

dag: dag des Heren

dag: dezer dagen

dag: heden ten dage

dag: ten dage van

dans: ten dans

deel: ten deel vallen

eind: ten einde raad

elf: te elfder ure

enenmale: ten enenmale

enig: te eniger tijd

gelegenheid: te dezer gelegenheid

gelegenheid: ter gelegenheid van

geleide: ten geleide

getal: in groten getale, in steeds groteren getale

goed: te goeder trouw

goed: ten goede (komen)

goed: van goeden huize, wille

goedkeuring: ter goedkeuring

graf: ten grave (dragen)

grond: te gronde (gaan, richten)

hart: ter harte

hart: van (ganser) harte

heden: heden ten dage

Heer: dag des Heren

hemel: ten hemel (opstijgen, stijgen, varen)

herdenking: ter herdenking van

herinnering: ter herinnering aan

huwelijk: ten huwelijk vragen

informatie: te mijner/jouwer/uwer/harer/zijner/onzer/hunner informatie

inleiding: ter inleiding

inzien: mijns/jouws/uws/haars/zijns/onzes/huns inziens

kwaad: te kwader trouw

kwaad: ten kwade

koning: in naam des konings

koningin: in naam der koningin

koninklijk: van koninklijken bloede

kost: ten koste van

kust: te kust en te keur

last: ten laste leggen, tenlastelegging, telastlegging

last: ten laste van

lering: ter lering en vermaak

lest: ten langen leste

lijf: aan den lijve

lijf: in levenden lijve

min: in der minne schikken

moed: te moede

moede: in arren moede

mond: bij monde van

naam: in naam der koningin

naam: in naam der wet

naam: in naam des konings

naam: met name

naam: te goeder naam en faam

nadeel: ten nadele van

nagedachtenis: ter nagedachtenis van

natuur: van nature

nauw: ten nauwste

onpas: te pas en te onpas

onrecht: ten onrechte

onverricht: onverrichter zake terugkeren

oor: ter ore (komen)

oosten: ten oosten van

opzicht: ten opzichte van

overstaan: ten overstaan van

overvloed: ten overvloede

overweging: ter overweging

plaats: ter plaatse

plek: plek des onheils

plek: ter plekke

prooi: ten prooi (aan)

raad: met voorbedachten rade

raad: te rade gaan

raad: ten einde raad

schande: te schande

schrijver: schrijver dezes

spijt: ten spijt (van)

spoedig: ten spoedigste

sprake: ter sprake

staand: op staande voet

ijd: bij tijd en wijle

tijd: de tand des tijds

tijd: in de loop der tijd, minder gewoon: in de loop des tijds

tijd: te allen tijde

tijd: ten tijde van

toneel: ten tonele

trouw: te goeder/kwader trouw

uw: te uwer informatie

uw: te uwer kennis

uw: uws inziens

vader: vader des vaderlands

val: ten val brengen

veel: op veler verzoek

verdediging: ter verdediging

voldoening: ter voldoening van

voorbedacht: met voorbedachten rade

voorbeeld: ten voorbeeld

voldoening: ter voldoening van

voorbedacht: met voorbedachten rade

voorbeeld: ten voorbeeld

waarde: ter waarde van

welgesteld: van welgestelden huize 

wereld: 's werelds

wereld: ter wereld (komen, brengen)

westen: ten westen van

wet: in naam der wet

wijl: bij tijd en wijle

wil: ter wille van

wil: willens en wetens

zaak: onverrichter zake terugkeren

zaak: ter zake (van)

zeer: ten zeerste

zijn: zijns weegs

zin: van zins 

zitting: ter zitting

zot: van de zotte

zweet: in het zweet des/mijns/haars/zijns/uws/onzes/huns aanschijns